De schaamteloze reclamewereld volgens Frank Pels

20 februari 2020, 14:59

Er is geen vak waar opportunisme zo welig tiert als in de reclamebranche. Dat vindt Frank Pels, voormalig Reclameman van het Jaar (in 1995 alweer), de ‘tweede P’ van bureau PPGH/JWT en twintig jaar lang commentator van het vak via een wekelijkse strip De Opportunisten in Adformatie. Daarvan is nu een soort follow-up verschenen, getiteld ‘Nog één keer vlammen’. Wat kan het vak daarvan leren?

De Opportunisten was eerder berucht dan geliefd, want menig reclamemaker werd door Pels gretig gekielhaald. Soms met fictieve namen, maar iedereen snapte natuurlijk dat Simon Boontjes van bureau Boboko eigenlijk Simon Neefjes was, de invloedrijke oud-CEO van TBWANeboko, jarenlang het meest succesvolle reclamebureau van Nederland. En ja, dan pakt Pels je wel eens stevig aan.

Prehistorisch

Adformatie is niet meer het Adformatie van weleer, dat wekelijks bij werkelijk iedereen in het reclamevak op de mat viel. Gratis en voor niks. Tegenwoordig is Adformatie een maandblad-met-betaald-abonnement dat ook probeert om de vakgebieden communicatie marketing en communicatie te bestrijken (vanwege het opheffen van de zustertitels Communicatie en Tijdschrift voor Marketing) en waarin diverse klassieke rubrieken zijn gesneuveld – waaronder de gossip-rubriek TamTam en inderdaad ook de stripcolumn van Pels.

Groot was dan ook mijn verwondering toen ik ineens een nieuw boek van Frank Pels in mijn brievenbus vond. Of ik er een recensie over wilde schrijven voor Stripschrift, het blad over beeldcultuur dat ongeveer even lang bestaat als het al even prehistorische Adformatie. Die recensie komt er, maar dit boek over reclame verdient natuurlijk ook aandacht in het reclamevak. Bij deze dus.

Adformatie is niet meer Adformatie, TamTam en Frank Pels sneuvelden

Vrees niet: dit wordt geen recensie in de klassieke zin des woords. Geen analyse van Pels’ basale, schetsmatige tekenstijl, geen literaire duiding van zijn messcherpe taalgebruik, geen vijf sterren, geen rapportcijfer. Wat dit boek zo leuk maakt is het commentaar op ons vak. Pels werd alweer een kwart eeuw geleden Reclameman van het Jaar omdat hij “het vak een spiegel voor hield”, maar doet dat anno 2020 nog steeds. Dat blijkt onverminderd herkenbaar, hilarisch én beschamend.

Zelfingenomen

Het nieuwe boek van Pels heet ‘Nog één keer vlammen’ en gaat net als zijn Adformatie-strip De Opportunisten over de zelfingenomen bureaubaas Willy Broertjes van het fictieve maar o zo universeel herkenbare reclamebureau Broertjes, Blij en Dijkstra (BBD). Willy gaat met pensioen en krijgt het benauwd van het lonkende zwarte gat. Smachtend wachtend op al die telefoontjes uit Nederlands van wanhopige opvolgers verliest hij zichzelf in drank, vreemdgaan en tal van babyboom-hobby’s als schrijven, schilderen en (jawel) vissen. Het maakt van Willy geen fijner mens, dus loopt zijn zoveelste huwelijk op de klippen.

Afgezwaaide bureaubaasjes starten een nieuw ‘ouwelullenbureau’

Herkenbaar wellicht voor menig geestverwant, maar vanaf dat moment wordt het boek pas echt interessant voor vakgenoten. Willy wil namelijk nog één keer vlammen (mooi, heb ik meteen de titel verklaard) en start samen met wat bevriende reclamemakers en eveneens afgezwaaide bureaubaasjes een nieuw bedrijf. Een nieuw bureau, een ‘ouwelullenbureau’. Wat aanvankelijk vooral bedoeld lijkt om het luxueuze lifestyle-leventje van weleer te kunnen blijven leiden, resulteert al vrij snel in… succes. De roedel oude vossen blijkt het spelletje nog niet verleerd en scoort klanten, campagnes en tal van prijzen. Zelfs het reclamefestival in Cannes wordt veroverd, iets waar vrijwel alle Nederlandse bureaus de laatste jaren alleen maar van kunnen dromen.

Schaamteloos

Pels tekent het allemaal op met dusdanig veel herkenbare anekdotes en dialogen dat je het complete reclamevak in vogelvlucht de revue ziet passeren. Vol bravoure, vol schaamteloosheid en vooral vol opportunisme. De oude knarren leven zich aanvankelijk uit op kekke slogans die zo lijken te zijn weggelopen uit de jaren tachtig, maar slagen er even makkelijk in om een virale hit te creëren met een goed doordachte PR-strategie. Daarmee lijkt Pels te willen zeggen dat we ons niet moeten blindstaren op hypes, trends en verandering in het vak, maar ons toch vooral te laten leiden door creativiteit. Goede ideeën maken merken onderscheidend, maar vragen wel om lef. En hoe onuitstaanbaar hoofdpersoon Willy ook mag overkomen: lef valt hem niet te ontzeggen. Al ligt opportunisme overal op de loer.

Al het slechte van het reclamevak lijkt verenigd in Willy Broertjes

Toen ik ‘Nog één keer vlammen’ begon te lezen ergerde ik me aanvankelijk kapot aan Willy Broertjes. Een zelfingenomen hufter die zijn (klein)kinderen negeert en vooral achter zijn pik aan loopt. Al het slechte van het vak lijkt in deze persoon verenigd. Zodra hij echter zijn oude stiel weer oppakt, leeft hij op, wordt hij weer écht grappig en komt ook het reclamevak weer helemaal tot leven in het verhaal.

De ergernis legt het uiteindelijk af tegen de luide lach. Hilarisch en treurig tegelijk is de scène waarin de stomdronken oude bureaubazen een hotelkamer slopen van het prestigieuze Carlton Hotel in hartje Cannes. Inclusief hoertjes, lijntjes coke en veel vuilbekkerij. Overdreven of niet, ook deze uitwassen kenmerken de reclamebranche. Frank Pels heeft het allemaal opgetekend om ons ermee te confronteren. Jazeker, reclame is opportunisme. Maar reclame kan ook fokking succesvol zijn. Daarin de balans vinden is de sleutel tot succes. Wees geen Willy Broertjes, maar leen soms wel even iets van zijn branie. Dan komt het toch gewoon weer goed met de tijdloze zoektocht naar creativiteit.

Frank Pels: ‘Nog één keer vlammen’. ISBN: 978-90-90316963.

Jeroen Mirck
Communicatieadviseur bij Gemeente Beverwijk

Jeroen Mirck (1971) was hoofdredacteur van Marketingfacts van januari 2018 tot augustus 2020. Momenteel is hij communicatieadviseur bij Gemeente Beverwijk. Eerder was hij journalist voor media als Adformatie, MarketingTribune, Emerce en De Ondernemer.

Categorie
Tags

1 Reactie

    Pieter

    Geweldig leuk boek, vooral ook door de schitterende illustraties van Sjoerd Kaandorp!


    30 maart 2021 om 10:27

Marketingfacts. Elke dag vers. Mis niks!