TEDxAmsterdam: de wereld in beweging brengen
Accent verschuift van inspiratie naar activatie
De viersterrengeneraal slikt een brok weg bij het balletmeisje. Voor de museumcurator en ontdekker van homofiele necrofilie bij eenden was de rave van Duncan Stutterheim de revelatie de dag. “Er is elektriciteit in de zaal”, zegt ervaren spreker en oud-politica Neelie Kroes na afloop van haar talk. TEDxAmsterdam slaagde er anderhalve week geleden in om z’n reputatie binnen de de internationale TED-beweging hoog te houden. “We maken een shift van inspiratie naar activatie”, zegt mede-organisator Jan Scheele.
Hoewel haar aanstelling als startup envoy nog ruim een week op zich liet wachten, liet de wol geverfde politica Neelie Kroes de kans om zich te presenteren bij TEDxAmsterdam niet lopen. Als zij aan het einde van de middag het podium van de Stadsschouwburg betreedt, loopt het publiek bijna over van enthousiasme, optimisme en een geloof in initiatief en ondernemerschap. Sinds haar vertrek uit Brusselse politiek voelt ze zich ondernemender dan ooit. Negen van de tien startups in Silicon Valley falen, houdt ze het publiek voor.
“Als jij nog niet hebt gefaald, heb je waarschijnlijk te weinig risico genomen.” Er is hier te veel ontzag voor de cultuur aan de andere kant van de oceaan, stelt ze. Kroes onthult dat het voormalige marineterrein in Amsterdam een startupcampus wordt. “Er is genoeg geld in Europa.” Ze vraagt om initiatieven en roept ook de politiek op om ondernemerschap te stimuleren. “Doe je mond open. Laat je horen.”
Het was fantastisch, zegt ze een kwartiertje later in de foyer. “De elektriciteit in de zaal is geweldig. Het is magisch en het bevestigt mijn geloof en vertrouwen in de nieuwe generatie. Dat bevestigt ook dat de politiek hiernaar moet luisteren.”
Brainscans, ballet en Sensation
Het optreden van Neelie Kroes was een van de hoogtepunten van het programma van TEDxAmsterdam. Het frêle balletmeisje Michala DePrince oogstte de langste staande ovatie uit de geschiedenis van het evenement. Duncan Stutterheim overdonderde het publiek met een Sensation-ervaring. De Brit Simon Anholt lanceerde en passant een mondiale politieke beweging. Tattoo-koning Henk Schiffmacher vertelde kostelijk over de geschiedenis van zijn vak.
Crazy professor Rainer Goebel nam het publiek mee in de fascinerende wereld van realtime brainscanning. Harvard-professor George Vaillaint sprak niet over techniek of management, waarschuwde hij, maar over de liefde. Ton van Oostwaard uit het nabijgelegen De Kwakel presenteerde een hemelbestormend plan om luchtverontreiniging op te vangen met planten. En daarbij werd het programma meer dan ooit gelardeerd met muziek en kunst.
Wat een optreden op de TEDx-conferentie in de hoofdstad kan opleveren, weet voormalig bevelhebber Peter van Uhm als geen ander. Zijn talk waarin hij zegt dezelfde idealen na te streven als het publiek, maar dan met een wapen als instrument, werd alleen al op de site van TED al pakweg een miljoen keer bekeken. Toen hij door de organisatie werd gevraagd, kende hij het evenement nog niet. Op het eerste overleg met collega’s van de NAVO bleek dat zijn optreden alom respect had afgedwongen. “Openheid en communicatie waren al belangrijke speerpunten. Daar besteedde ik elke dag in uniform aandacht aan”, zegt hij in de middagpauze van de 2014-editie.
De reactie van zijn dochter op de uitnodiging was doorslaggevend voor het accepteren van de uitnodiging, maar het was ook een pilot voor de defensie-organisatie. “We hebben uitgebreid nagedacht over de boodschap en de opzet. Het idee van het wapen op het podium werd in het tweede overleg voorzichtig geïntroduceerd door de schrijfster. Ze won er een eerste prijs van internationaal gezelschap van speechwriters mee.”
Van Uhm onthult dat Defensie niet alleen de verspreiding van de video nauwlettend heeft gevolgd, ook werden de reacties op YouTube gemonitord. Daarnaast heeft hij de video welbewust geplugd bij collega’s in Canada en Washington. Na de geslaagde pilot organiseerde het ministerie ook een eigen evenement, TEDxDefensie. De aanwezigheid van Van Uhm in de Stadsschouwburg staat daar los van. “Als het kan, ben ik er graag bij. Ik vind de bijeenkomsten geweldig informatief en inspirerend. Welk optreden eruit sprong? Het balletdanseresje”, zegt de voormalig viersterrengeneraal zonder omhaal.
Jaren tachtig
Het fenomeen TED (Technology, Entertainment, Design) ontstond vanuit de overtuiging dat technologie, kunst en wetenschap steeds meer met elkaar verbonden raken. De eerste conferentie in 1984 Californië was nog een financieel debacle. Maar met de opkomst van de startupcultuur in Silicon Valley kreeg de beweging vaste voet aan de grond. Sinds de jaren negentig worden er jaarlijks conferenties georganiseerd. Elitair waren ze altijd, maar sinds 2006 raakte de beweging in een stroomversnelling toen de persoonlijke verhalen van die elite gratis en voor niets beschikbaar kwamen op internet.
Door de mengeling van storytelling en amusement ontstaat een bijzondere atmosfeer waarin creativiteit en optimisme samengaan. Dit jaar jaar waren er voor het eerst dit jaar evenveel artistieke optredens als inhoudelijke talks. Het publiek in de Stadsschouwburg is daar een weerspiegeling van. Voordat ik m’n jas heb opgehangen, kom ik schrijver Nelleke Noordervliet, actrice Monique van der Ven én bekenden uit de pr tegen. Later spot ik oud-SER-voorzitter Alexander Rinnooy Kan, directeur Jan de Jong van de NOS, CIO Rob van Leen van DSM, oud-commandant der strijdkrachten Peter van Uhm, en ook Rob Baan van Koppert Cress uit m’n geboortestreek, het Westland. Hij sprak enkele jaren geleden zelf op een TEDx-evenement en promoot nu in de wandelgangen zijn ideeën voor een Dutch Cuisine, met menu’s die volop uit groenten bestaan.
Een symfonie noemt de organisatie het – en zo werkt het ook. “Ik bekijk niet eens het programma voordat ik me aanmeld”, zegt museumconservator Kees Moeliker die zelf wereldfaam verwierf met zijn TEDx-talk over de homofiele necrofiele eend. De wetenschapper wijst de overdonderende introductie van Duncan Stutterheim in de wereld van Sensation als hoogtepunt aan. Die kruisbestuiving onderling is een van de doelen van de organisatie, legt mede-organisator Jan Scheele uit. “We maken een shift van inspiratie naar activatie. Ons doel is om mensen aan te zetten tot actie en ondernemerschap. Er zijn al zoveel ondernemingen gestart naar aanleiding van TEDxAmsterdam. Meer dan 21 ziekenhuizen hebben de organisatie van een van hun afdelingen veranderd naar aanleiding van ons zusterevenement TEDxMaastricht.”
Vernieuwen, verjongen en uitbreiden
Om die kruisbestuiving op gang te brengen, wordt er veel zorg besteed aan de uitnodigingen. Hoewel er inmiddels zes TEDx’en in Amsterdam zijn georganiseerd, blijft het publiek zich vernieuwen, verjongen en uitbreiden. “Iedereen die er wel eens is bijgeweest, wil graag weer komen. We hadden 15.000 aanmeldingen van mensen die er allemaal dólgraag bij wilden zijn. We selecteren handmatig, waarbij we niet kijken naar functies, maar naar motivatie. Zo is er is vandaag ook een awardwinnende mbo-leerling binnen. Die exclusiviteit levert een Charlie in de Chocoladefabriek-effect op. Je weet wel: die gouden tickets uit het boek over Willy Wonka. Wie wordt uitgenodigd, is bijvoorbaat al razendenthousiast alles uit de conferentie te halen wat erin zit.”
Virtual reality, gezichtsherkenning
Naast de conferentie zijn side-events – ook in Amsterdam – waar niet alleen wordt meegekeken met livestreams, maar ook aparte sprekers en presentatoren optreden. Daarnaast wordt het evenement ook gevolgd door duizenden belangstellenden via de livestream. De eerste video’s van de talks verschenen al in de ochtend van de conferentie op YouTube. De kabelbundels door de catacomben naar het zenuwcentrum van Feller Media doen niet onder voor die van een groot live-evenement op tv. Primeur voor dit jaar was de virtual reality-stream waarmee iedereen plaats kan nemen op de eerste rij van het evenement. “Met de livestreams met doventolk zijn er nu vier livestreams”, aldus Jan Scheele. Ook werden dit jaar de reacties van het publiek op de talks en optredens continu geregistreerd door middel van gezichtsherkenning.
Zo dol als een aantal jaren geleden is het niet meer, toen waren er wel veertig live side-events. Dat is afgenomen nu er ook elders in het land TEDx-evenementen worden georganiseerd, maar daarin lijkt alweer een kentering zichtbaar. “Organisatoren verkijken zich wel eens op de hoeveelheid tijd die de organisatie van zo’n event met zich meebrengt”, stelt Scheele. Het zo maar uitnodigen van een topnaam is niet genoeg, bleek in Berlijn. Daar was stereconomoom Thomas Pikketty gestrikt als spreker, maar zijn optreden kwam niet uit de verf. De organisatie van TEDxAmsterdam is bijna jaarrond bezig met het benaderen van sprekers, het afstemmen van hun verhaal en het uitwerken van hun presentatie. “We werken met een kernteam van 15 man, 120 mensen in subteams en daarbij nog eens een forse groep extra vrijwilligers voor het evenement zelf.”
Niet de geijkte patronen
Ook internationaal genieten de TEDx-events in onze hoofdstad een uitstekende reputatie. Ramy Nassar uit Canada bezoekt er jaarlijks een aantal. “De beste”, zegt hij over TEDxAmsterdam, “nu ja, in ieder geval een van de beste. Ze volgen hier niet de geijkte patronen. De openingsceremonie was echt uniek en indrukwekkend. Wat de geijkte patronen zijn? Steeds jongere sprekers. Er lijkt wel een strijd te zijn om wie de jongste spreker op het podium kan brengen. Waar eindigt dat uiteindelijk? Mooi vond ik ook dat je alleen met vier consumptiebonnen in aanmerking kwam voor een lunch. Zo breng je in de pauze nieuwe connecties tot stand en gesprekken op gang. Bijzonder vind ik ook dat de organisatie hier ernaar streeft om alle emissie te compenseren en zo het evenement duurzaam te maken.”
Ook TEDx-organisator Houssem Aoudi uit Tunesië zegt TEDxAmsterdam tot zijn favorieten te rekenen. Met zichtbaar enthousiasme vertelt hij over de familie van gamechangers die de TEDx-organisaties volgens hem vormen. “Het klinkt misschien idealistisch, maar deze beweging draagt bij aan een betere wereld.” Dat klinkt overtuigend uit de mond van iemand die onder dictatuur leefde en de spanningen van de Arabische lente meemaakte. Hij wijst ook op de bijdrage van de Amsterdamse organisatoren bij TEDxBaghdad. “Wat ze daar hebben geflikt, is ongelooflijk.”
“Hier tref je een generatie die niet naar de politiek kijkt of zich laat leiden door de media” zegt Paul Mbikayi uit Congo. “Er heerst een optimisme en een bereidheid om actie te ondernemen wat je nergens anders treft. Politici komen hier niet. Die spreken een andere taal.”
Vrijwilligers en partners
Zonder het enthousiasme van vrijwilligers – die zich bijvoorbeeld ook uitleven op de beleving van het evenement in de verschillende lounges – zou TEDxAmsterdam niet kunnen bestaan. Ondanks de massale gratis inzet kijkt de organisatie aan tegen een begroting van ettelijke tonnen. “Het budget is niet echt openbaar, maar substantieel”, zegt Jan Scheele. “TEDxAmsterdam zou niet mogelijk zijn dankzij partners die hun bijdrage niet rechtstreeks willen vertalen in een return on investment. Ze presenteren zich hier in lounges, maar ze dragen hun partnerships het hele jaar uit met bijvoorbeeld sponsored content. Dat is echt een geweldige samenwerking.”
De presentaties van TEDxAmsterdam 2014 zijn terug te vinden op het YouTube-kanaal van Feller Media.