Vandaag kopte nrc.next op de pakkende voorpagina: "Deeleconomie = steeleconomie". In het stuk (betaalmuur; ook betaald leesbaar via Blendle) gaat schrijver en ex-nrc.next-columnist Arjen van Veelen in op de idealistische schijn die rondom de deeleconomie hangt en de vette strijkstok van partijen als Airbnb en Uber. Tijd voor een verdieping.
Reputatie en vertrouwen
Arjen kijkt terug op zijn studententijd, waarin hij als lifter langs de weg stond en genoot van "het blinde vertrouwen waarmee je in de auto stapte van een volstrekt onbekende. Iemand die best een zuivere ziel kon zijn, maar even goed een seriemoordenaar". Nadat hij als een van de laatste gebruikers het carpooltijdperk heeft afgesloten, gaat hij verder op de sinds vorig jaar opkomende meerijdplatformen als Lyft en UberPOP.
De voordelen van dit soort nieuwe initiatieven zijn ook niet aan hem voorbijgegaan: "Aldus maakte technologische innovatie een einde aan de belangrijkste nadelen van het liften (wachttijd, kans op psychopaten), en tegelijk blijven de voordelen intact (vrienden maken, diepe gesprekken voeren, geloof in de mensheid krijgen, enzovoorts)." Welkom in de platformeconomie.
Dat hij ‘ridesharing’ - waarbij je meelift met een rit die toch al gereden wordt - en meer taxi-achtige initiatieven - waarbij een rit wordt gemaakt die anders niet zou worden gemaakt - door elkaar haalt, is hem vergeven. Voor de duidelijkheid: Uber(POP) en Lyft behoren tot die laatste categorie. Maar uiteindelijk gaat het om innovatie in mobiliteit en dat is de paraplu die hier boven hoort.
Dat vertrouwen en reputatie hier een belangrijke rol in spelen, dat is duidelijk. Via een platform kom je in contact met een voor jou wildvreemde. Hoe meer je van diegene weet, hoe groter het gevoel van zekerheid. Waar de grens met schenden van privacy ligt, dat is een andere discussie.
Geforceerd theater
Het Amerikaanse Lyft is een van de initiatieven, liefkozend ‘liftbedrijfjes’ genoemd, die in het artikel voorbijkomen. Arjen: "De filosofie van Lyft is dat de chauffeur en de klant elkaars beste vrienden zijn (slogan: "Your friend with a car"). Bij die filosofie hoort dat de klant, pardon, vriend, naast de chauffeur plaatsneemt, en niet achterin gaat zitten. Chauffeurs van Lyft, las ik vorige week in een reportage in deze krant, plakken een vrolijke, roze hipstersnor op hun auto als herkenning. En ze worden getraind om hun ‘vrienden’ te begroeten met "een joviale ‘fist bump’".
De 'pink moustache' van Lyft - bron afbeelding: Wikipedia (CC)
"Geforceerd theater" noemt hij dit fenomeen later. Anderen zouden dit scharen onder de noemer marketing en het creëren van een experience. Let wel op: dit betreft een Amerikaans voorbeeld. Wij nuchtere Nederlanders staan over het algemeen niet te springen om dit soort ‘Disneyfications’ van de samenleving. Dit zou in Nederland dan ook nooit werken. Dat is op zich ook geen probleem: voor iedere land kies je een eigen strategie die past bij de geldende cultuur. Think global, act local.
Idealen versus commercie
In de deeleconomie zie ik een duidelijke tweedelig tussen idealen en commercie. Enerzijds heb je de Airbnb's en Ubers van deze wereld. Anderzijds de meer ideële platformen als thuisafgehaald.nl en Couchsurfing. Arjen is helder in zijn stuk: "Echte technologische vernieuwing zou zijn als de ‘middle man’ wordt overgeslagen. Maar bij Uber en Airbnb blijft juist veel geld aan de strijkstok hangen van de derde partij. Dat maakt ze eerder ouderwets dan vernieuwend."
Hoe werkt Uber? - bron afbeelding: collaborative-economy.com (klik op de afbeelding voor een grote weergave)
In de kern heeft hij natuurlijk gelijk; het verdienmodel van eerder genoemde initiatieven is weinig vernieuwend en ja, er moet flink geld verdiend worden om de honderden miljoenen dollars in venture capital terug te verdienen. Maar de vraag is: is dat erg? Het is natuurlijk hartstikke mooi als je vanuit je idealen leeft, maar onder de streep moet je wel de huur van je huis, de boodschappen en de kinderopvang kunnen betalen. Op het moment dat je aan jouw idealen geen duurzame inkomstenstroom kunt verbinden, dan ben je op lange termijn ook niet in staat om jouw idealen na te leven.
Conclusie
Als fervent deeleconomiegebruiker huur ik een auto via SnappCar, neem ik lifters mee via BlaBlaCar, leen ik mijn camerastatief uit via Peerby en huur ik een appartement in Kopenhagen via Airbnb. Ik leer nieuwe mensen kennen, heb via een paar apps toegang tot oneindig veel resources (als de zon schijnt, heb ik binnen no-time een boot of een cabrio) en haal waarde uit middelen die anders toch stof staan te happen. Als believer in - en ambassadeur van - de deeleconomie zie ik enorm veel voordelen en kansen.
De lifters die ik via BlaBlaCar meenam naar Parijs - bron afbeelding: Instagram
Toch is het belangrijk om middenin het hallelujagezang ook kritisch te blijven. En juist daarom is het goed om zowel kritisch als nuchter naar de voor- als tegengeluiden in de media te blijven luisteren.
Om de deeleconomie voor de lange termijn tot een succes te maken, zijn een verdienmodel en een goede onlinereputatietool absoute vereisten. De vragen hoeveel er verdiend moet worden en of een reputatie binnen 5 sterren is te vangen, die zal de toekomst moeten beantwoorden. Maar dat de deeleconomie de romantische, knuffelbare ‘feel good’-periode voorbij is, moge duidelijk zijn. Laten we deze dan ook zo gaan behandelen.
