"Mae Holland kan haar geluk niet op als ze wordt aangenomen bij de Cirkel, het machtigste internetbedrijf ter wereld. De persoonlijke e-mails van de gebruikers, hun sociale media, betalingsverkeer en aankopen zijn met elkaar verbonden door een universeel besturingsprogramma. Het resultaat: iedereen heeft slechts één online identiteit. Een nieuw tijdperk van openheid en gemeenschapszin is aangebroken.” - Lebowski Publishers
De roman De Cirkel van Dave Eggers is een verhaal over een Amerikaanse jonge vrouw die in dienst komt van een bedrijf (De Cirkel) dat op een kruising van Google en Facebook lijkt. Ik kende het boek van enkele quotes van Bekende Lezers en flarden uit recensies: "Verontrustend!", "Angstaanjagend" en “Na het lezen, stop je direct met Facebook”. Ik kan vast verklappen dat ik nog steeds op de diverse sociale platfomen te vinden ben, maar enigszins verontrustend is het verhaal wel te noemen. Met name in het licht van de huidige privacy-discussie en de vanzelfsprekendheid waarmee we onze gedachten en wederwaardigheden online delen.
Het verhaal speelt zich vrijwel volledig af op de enorme campus van het hightech-bedrijf met voornamelijk jonge medewerkers. De gelijkenis met Facebook en Google ligt in het gegeven dat er eindeloos op los wordt getingd, -plust, -smiled, en er zijn vele groups en communities voor allerlei interesses en hobbies. Daarbij komt dat het zogenoemde besturingsprogramma ook al je foto’s analyseert en zodoende jou indeelt in sommige van die groepen. Hoofdpersoon Mae Holland wordt op die manier uitgenodigd bij een borrel van Portugal-liefhebbers, omdat er toevallig een foto uit Portugal op haar laptop staat. Als ze niet komt opdagen op de borrel krijgt ze direct een reprimande van haar leidinggevenden, wegens asociaal gedrag.
De ciminele aard van privacy
Dit voorval klinkt onschuldig, maar al snel wordt duidelijk dat je niet geacht wordt dingen ‘voor je te houden’. Volledige transparantie is in dit tijdperk een vereiste. Als jij kennis en ervaringen voor jezelf houdt, onthoudt je daamee anderen misschien wel van essentiële kennis en informatie. Kennis en informatie, waarmee een ander zichzelf kan ontplooien of misschien zelfs onheil kan voorkomen. Uit meer en meer situaties blijkt dat de gemeenschap op de campus - en alle Cirkel-volgelingen in de wereld - deze gedachte en masse onderschrijft. De criminele aard van privacy wordt met de bladzijde sterker benadrukt.
De Cirkel is zo oppermachtig en technologisch vooruitstrevend, dat deze gewenste globale transparantie op meer en meer manieren wordt veiligggesteld. Zo kunnen bijvoorbeeld minuscule camera’s tegen spotprijzen worden geproduceerd, waarmee elke uithoek van de wereld continu via een live videostream is te volgen en alle Amerikaanse politici binnen afzienbare tijd met een camera om hun nek lopen: wie niet transparant is als politicus, zal wel corrupt zijn. En door camera’s op elke hoek van de straat kijkt een crimineel wel beter uit voor hij op dievenpad gaat. "Een transparante wereld is een veilige wereld." Degene die eraan wil ontkomen, is gedoemd tot de marge. Geen camera’s in je huis als MS-patiënt? Dan geen ziektekostenverzekering.
Transparantie is een vereiste
Het angstaanjagende aan deze roman is niet dat de beschreven technologie allang beschikbaar is. We zitten bijvoorbeeld in Google al allemaal in onze eigen identity bubble: onze zoekhistorie en Google+-kennissenkring bepalen de resultaten die Google Search ons voorschotelt. Ik log zelf vaak bewust uit, om ‘ongekleurde’ resultaten te zien in Google. Het is normaal geworden om je wel en wee online te delen. En als je geen behoefte hebt om je privéleven op straat te gooien, doet iemand anders het wel en als je pech hebt, wordt je ook nog getagd. Zelfs een blogpost van Slideshare lees je na De Crikel ineens heel anders, als die begint met deze tekst: "We live in a world that demands and desires transparency, sharing and collaboration. We must all be social. This same rule now applies to your presentations.”
Facebook en Google volgen je op de voet
Ja, we zijn ons redelijk bewust van de openheid die we tentoonspreiden bij het gebruik van sociale media. Maar wat verontrustender is, is het feit dat de volgende stap door de internationale marktleiders ook al wordt gezet. Facebook heeft onlangs voor 120 miljoen dollar Onavo gekocht. Onavo biedt technologie die al je mobiele dataverkeer via een VPN-server dirigeert, die er vervolgens met compressietechnologie voor zorgt dat je minder data verbruikt en dus je rekening lager wordt. Top! Facebook heeft er vast alleen maar goede bedoelingen mee, maar tegelijkertijd kunnen ze wel in één keer van miljoenen gebruikes van Onavo exact in kaart brengen waar ze zijn en wat ze doen via hun mobiele internetverbinding.
Google heeft zojuist Nest gekocht voor 3,2 miljard dollar en komt daarmee letterlijk je huis binnen. Nest ontwikkelt namelijk ‘connected’ thermostaten en rookmelders. Natuurlijk heeft ook Google het beste met je voor, maar ze weten nu ook wanneer je thuis bent, in welke ruimte je je bevindt, wat je levenspatroon is en hoe ze daar handig op kunnen inspelen.
Disconnected is geen optie
Ik weet het: het klinkt paranoïde. En dan heb ik nog niet eens gesuggereerd dat er in die Nest-thermostaten en -rookmelders misschien al mini-camera’s en microfoons zijn ingebouwd. Nee, zo’n vaart zal het niet lopen. Maar na het lezen van De Cirkel, een briljante pageturner van Dave Eggers, ben je toch bang dat - ook al verstop je je in een disconnected hutje op de hei - je uiteindelijk door de koppeling van systemen en de alomtegenwoordigheid van camera's en drones zal worden opgejaagd door soldiers of transparancy, als ware je een zware crimineel.
