Een boek digitaal uitgeven: voor welk formaat moet je kiezen?

30 januari 2014, 06:34

Overwegingen in de aanloop naar het digitaal uitgeven van het Marketingfacts Jaarboek

Deze maand zijn we begonnen met de voorbereidingen van het Marketingfacts Jaarboek 2014-2015. We zijn van plan om het boek dit jaar voor het eerst ook digitaal uit te geven. Maar voor welk formaat moeten we kiezen? Een ePub? Een app? Om tot die keuze te komen ben ik op onderzoek uitgegaan en heb ik Bert Vegelien, blogger bij Marketingfacts en uitgever vanuit Books2download, mogen brainpicken. In deze blog deel ik m'n bevindingen, maar ik ben vooral ook benieuwd naar jullie ideeën!

Wat zijn de belangrijkste beschikbare formaten?

Hieronder volgt mijn inventarisatie van de relevante beschikbare soorten ebooks:

ePub

ePub (kort voor Electronic Publication) is een formaat dat specifiek is ontwikkeld voor het digitaal uitgeven van boeken, maar het kan ook gebruikt worden voor andere documenttypes, zoals handleidingen. ePub is gestandaardiseerd door het International Digital Publishing Forum en is veruit het meest geaccepteerde ebook-formaat. Het format is vrij en open en wordt in vrijwel alle winkels verhandeld.

De inhoud van een ePub volgt het principe van 'reflowable content', dat inhoudt dat de content zich aanpast aan de schermgrootte. Zodoende heb je als lezer altijd een prettige leeservaring. Afhankelijk van het device of bijvoorbeeld welke lettergrootte je hebt ingesteld, wisselt het aantal pagina's dus. Het is mogelijk om afbeeldingen te gebruiken, maar uitlijning is a bitch.

Het jaarboek staat vol met afbeeldingen in de vorm van grafieken, foto's en illustraties. Over de opmaak is nagedacht. Wil je die opmaak behouden, dan kun je eigenlijk niet gebruikmaken van de de platte ePub.

ePub 3

ePub 3 is ePub on steroïds. ePub3 is sinds 2 jaar beschikbaar en is ontwikkeld om meer publicatiemogelijkheden te verkrijgen. ePub3 ondersteunt zowel reflowable content als fixed-layouts. Met een fixed-layout heb je volledige controle over waar tekst, afbeeldingen en andere objecten zich op de pagina bevinden. Ook is het mogelijk om audio en video te gebruiken, en ondersteunt het 'scripted interactivity' (via Javascript) en meer mogelijkheden voor typografie. “In principe kan er vrij met audio en video, maar bestanden boven de 100MB per item worden vaak door gebruikers als lastig ervaren, omdat het betekent dat er lang op gewacht moet worden”, aldus Bert.

Er is dus veel meer mogelijk. Maar: nog lang niet alle ebookwinkels ondersteunen ePub3. “Enkele belangrijke grote boekwinkels zoals iBooks (Apple's eigen digitale boekwinkel), Kobo (op zichzelf staande boekapp die op veel Android-tablets standaard aanwezig is), Amazon en Android's onlangs gelanceerde ebook sectie in Google Play ondersteunen ePub3 al wel. De meeste tablets kunnen ePub3 bestanden afspelen, voor e-readers zal dat veelal een ander verhaal zijn, omdat die vooral op tekst zijn geënt”, legt Bert uit.

PDF

De PDF (portable document format) is een zeer breed geaccepteerd documenttype, gemaakt door Adobe. Een PDF heeft veel voordelen. Je kan veel qua layout en lettertypes en ze zijn samen te stellen middels vele grafische programma's (zo ook met Microsoft Word). De reader is gratis en op veel computers geïnstalleerd.

De PDF is een fixed-layout document, zodoende zijn ze moeilijk 'reflowable' te maken. Met andere woorden: PDF passen zich niet makkelijk aan aan het device. Het nadeel van PDF is dat veel digitale boekenwinkels ze niet accepteren. Google Play Books wel, maar ook Google geeft aan voorkeur te hebben voor bestanden in ePub-indeling.

Een andere winkel die goedkoop 1-op-1 PDF's digitaal beschikbaar maakt, is het Nederlandse Yindo. Je levert een PDF aan en Yindo maakt jouw titel gratis geschikt om online te lezen tegen de prijs die jij ervoor wilt vragen. Mensen kunnen dan tijdelijk lezen (bibliotheeksysteem) of kopen (een 'permanente licentie'). Nadeel is dat iemand online moet zijn om te kunnen lezen. Voordeel is dat het voor de uitgever puur additionele inkomsten zijn. Er zijn namelijk geen startkosten – Yindo rekent 30 procent van de verkoopprijs.

Je kunt je ebook sinds heel recent ook via de bibliotheek aanbieden. Dan kunnen leden van de bibliotheek je boek voor een periode van 3 weken lenen voor 36 ct. Bovendien moeten die bibliotheekleden ook nog eens een pluspakket kopen van 20 euro per jaar.

Wat je natuurlijk altijd nog kan doen is de PDF zelf aanbieden, bijvoorbeeld vanaf een eigen website. Denk hier wel goed over na, want het zelf verkopen brengt een hoop gedoe met zich mee.

App

De mooiste manier om de content te digitaliseren is een app. Met een app is the sky the limit en eigenlijk alleen begrensd door een kosten/baten-overweging. Een boek publiceren als app is zodoende met name zinvol als je de energie en tijd erin wilt steken om de content op een creatieve manier wilt aanbieden. Een ander voordeel van een app is dat je meegaat in het succesvolle app-distributiesysteem.

Een goed voorbeeld van een app die veel extra functionaliteiten biedt, is 'Verdiende Aandacht' van Klaas Weima

Een app ontwikkelen is duur. In een heel basale opzet, bv. via een templatesysteem, ben je al snel enkele duizenden euro's kwijt. Met een professionele app zijn de minimale kosten al gauw 10.000 euro. En die is dan veelal voor 1 platform ontwikkeld; wel zijn er tools waarmee je een multiplatform-app kan genereren.

“Kan je dan niet een heel simpel appje maken?”, hoor ik je denken. Dat was ook mijn eerste gedachte. Bert legt uit dat dit niet zo eenvoudig gaat: “Apple pusht sterk de eigen iBookstore. Omdat de mogelijkheden van fixed-layout sterk zijn toegenomen, hanteert Apple sinds een jaar een streng deurbeleid in de App Store voor boek apps. In het algemeen kun je zeggen dat als datgene wat je in een boek-app aan functionaliteiten biedt ook mogelijk is met een ebook in de iBookstore, Apple jouw boek-app weigert met de argumentatie dat je hetzelfde als ebook kunt maken.”

Van print naar digitaal

“Waar je met het digitaliseren ook over na moet denken is de wijze waarop je je content omzet. Als je die 1-op-1 zou overnemen van de drukwerk PDF, is dat een gemiste kans. Bijvoorbeeld: in het Marketingfacts Jaarboek zit een inhoudsopgave met een verwijzing naar paginanummers. Dat hoeft in een ePub3 niet en staat zelfs een beetje raar. In het ePub3-systeem wordt automatisch een klikbare inhoudsopgave gegenereerd die je direct naar het betreffende hoofdstuk brengt. Een ander element waar dit speelt, is de alfabetische steekwoordenindex. Niet langer dien je naar pagina's verwijzen; dat moeten interne links worden.

Kortom, dit vergt vrij veel werk om te bepalen wat je allemaal wilt en hoe je dat moet wijzigen. “Het fysieke wijzigen, door een gespecialiseerd bureau, kost je een paar euro per pagina plus een eenmalig bedrag aan startkosten.”, aldus Bert.

Afwegingen

Bij het maken van een keuze voor de vorm van je ebook, moet je rekening houden met een aantal aspecten.

Devices

Voor welke devices wil je de digitale publicatie beschikbaar maken/optimaliseren? ePub is veruit op de meeste apparaten te bekijken, maar is beperkt in z'n mogelijkheden. Met een app ben je het meest gebonden aan bepaalde devices, met name tablet en smartphone, maar daar staat tegenover dat je veel creatieve vrijheid hebt. Moet de digitale publicatie op zoveel mogelijk devices werken of goed op een selectief aantal?

Boekwinkels

Via welke winkel je het boek gaat uitgeven, bepaalt de beschikbare opties. De iBookstore app van Apple en de winkel app van Kobo staan niet standaard op een iPad, iPhone of Android-apparaat. Voor het publiek van Marketingfacts verwacht Bert dat dit niet zo'n probleem is, maar in de consumentenmarkt levert dit lagere verkoopcijfers op. De apps zijn voor velen te onbekend.

Beveiliging (via DRM) of niet?

Bert: “In de praktijk betekent het vaak dat je goed bedoelende lezers straft en echte piraten geen duimbreed in de weg legt. Zelf hanteren we alleen een watermerkregistratie van de koper. In het geval van Marketingfacts kan ik me echter voorstellen dat je er toch voor zou kiezen. Vooral omdat er ook een mogelijkheid is om meer jaarboeken per bedrijf te laten bestellen tegen een aangepast tarief. Een DRM-vrij ebook is dan wel erg gemakkelijk om eenmalig te kopen en binnen de organisatie verder te verspreiden.”

Een aantal overwegingen:

  • Bedenk dat DRM het de lezer erg lastig maakt om het boek op verschillende soorten devices te lezen.
  • DRM-beveiliging is automatisch een feit als je je content aanbiedt via een app. Hoewel ook daar wel uitzonderingen op zijn, is illegaal kopiëren van een app vrijwel uitgesloten.
  • Bij Yindo is je content ook automatisch beveiligd. Bovendien kun je het lezen op alle apparaten waarmee je online kunt gaan.

En de grootste afweging: hoever wil je gaan?

In de blog heb ik diverse opties beschreven. Uiteindeilijk is de belangrijkste vraag in hoeverre je bij een digitale uitgave gebruik wil maken van de extra mogelijkheden die ze bieden. In ons geval is het het belangrijkste dat we het bestaande jaarboek digitaal beschikbaar maken. Een volgende stap is het boek te optimaliseren voor digitale devices door bv. verwijzingen binnen de content aan te maken en te linken naar externe urls en e-mailadressen, of door audio en video toe te voegen. Dat is iets anders dan wanneer je gaat nadenken hoe je de inhoud van het boek anders kunt aanbieden, zoals in een app mogelijk is.

Voorlopige conclusie

Na de opties te hebben afgewogen met Bert, neigen we er naar om te kiezen voor een ePub3. We denken erover om daarnaast de PDF aan te bieden via Yindo, zij het wel tegen een ander tarief. Een app zou ook een goede mogelijkheid zijn, maar dat valt nu buiten de mogelijkheden.

Wat zijn jouw ideeën?

Ik ben erg benieuwd of er waardevolle mogelijkheden zijn die ik niet in deze blog heb opgenomen. Of zijn er wellicht nog andere belangrijke overwegingen die ik niet niet heb genoemd?

Daarnaast zijn we op zoek naar ideeën! Heb jij ideeën over de creatieve invulling van de digitale versie van het Marketingfacts Jaarboek? Laat het weten in de reacties!

Afbeelding: Tribehut (cc)

Danny Oosterveer
Data-gedreven digital marketeer bij Datasexual

Data-gedreven digital marketeer. Resident bij Amdax en Woonduurzaam. Daarnaast vertel ik vaak als spreker over data-gedreven marketing. Auteur van het boek Data-bedreven marketing. Eén van de twee Groene Nerds.

Categorie
Tags

15 Reacties

    DannyOosterveer

    @Patrick,

    Dank voor je reactie, erg gaaf hoe je dat gedaan hebt! Wat ik zelf nog niet helemaal helder had is hoever je kunt gaan met externe info middels javascript. M.a.w. zou het mogelijk zijn om stukken tekst of data altijd up-to-date te houden doordat hij ze extern ophaalt? Ik gok zo van niet?

    In dat geval is jouw methode een efficië¨nte manier om het up-to-date te houden.


    30 januari 2014 om 12:42
    DannyOosterveer

    @marijn,

    Qua verspreiding en indexering is web top. Je moet daarentegen wel altijd online zijn om het te kunnen lezen, maar belangrijker nog, het betalingsverhaal wordt complex (wordt niet verhandeld in boekwinkels, dus zal je het veelal zelf moeten doen wat weer veel kosten met zich meebrengt. en je profiteert niet van het ecosysteem.) Ik heb deze optie niet zozeer meegenomen omdat je dan in de discussie komt wat dan nog eigenlijk een boek is. Uiteindelijk zetten ze een PDF online, dat heb ik wel meegenomen als ‘zelf uitgeven’.


    30 januari 2014 om 12:48
    Patrick Mackaaij

    Dynamisch content ophalen gaat denk ik niet. Dat zou dan ook door PDF, ePub en MOBI zelf mogelijk moeten zijn.

    Een update van het e-book is zo gemaakt. Ik heb het zo ingericht dat iedere auteur het aanmaken van een nieuwe versie kan triggeren.

    Een stap verder zou automatisch uploaden van deze nieuwe versie zijn. Of nog mooier: direct de ePub naar Apple, MOBI naar Amazon etc.


    30 januari 2014 om 14:38
    arjanknaap

    Het voordeel van online is dat hem ook op abonnementsbasis kunt aanbieden, zoals PWC doet met z’n Media & Entertainment Outlook. Wat gratis highlights en snapshots om de nieuwsgierigheid te wekken. Vervolgens hardcopy en een rijk ebook (epub3) voor tachtig euro en een duurder jaarabo voor bureaus en instellingen waarvoor een enkel exemplaar te beperkt is. Dan kun je later je abo-prijs eventueel ook opkrikken door extra edities te verkopen.


    30 januari 2014 om 15:18
    Peter Villevoye

    Ik mis twee belangrijke aspecten in je uiteenzetting:

    1. De ePub 3 is een utopische gedachte, maar momenteel weinig meer dan een halfbakken gedrocht qua standaarden en ondersteuning. Zelfs op de tablets gaat een hoop mis, zodanig dat het naar mijn idee een hopeloze koers is.

    De enige die erin geslaagd is om een met veel media en design verrijkte ePub 3 werkend te krijgen en te houden, is Apple hun iBooks (op iPads). Adobe heeft zelfs de Export-functie voor ePub 3 met “fixed layout” uit de meest recente versie (CC) verwijderd. Het werkte voor geen meter…

    2. Adobe (en vele anderen) bieden diverse “frameworks” voor het sneller, makkelijker en goedkoper maken van publicaties in app-vorm. Google maar eens op InDesign en Folio, of App Studio van Quark. Zelfs twee Nederlandse initiatieven timmeren hard aan die weg: Layergloss en PRSS !

    Kortom: er is nu nog géén bestandsformaat dat ‘rijk aan media’ is en het op alle platformen en systemen doet. De Folio van Adobe geef ik persoonlijk de meeste kans, aangezien deze tablet-techniek ook al voorzichtig richting web kruipt (dus ook op desktops en laptops te bekijken is) en sinds kort technisch vrijgegeven is (er is al een WordPress plug-in verschenen).


    30 januari 2014 om 17:05
    bramkoster

    @Peter: nuttige aanvulling, Peter! Als jij zou moeten kiezen, zou je dan ook inzetten op Folio – ervan uitgaande dat in juni ons jaarboek klaar moet zijn? Of is die optie nog te onzeker?


    30 januari 2014 om 17:56
    Peter Villevoye

    De huidige web-optie voor een Folio is nogal experimenteel en voorbehouden aan Adobe DPS-klanten met een “enterprise account” (lees: pittig geprijsd). En ik zou er niet op gokken dat er in juni al tools en services van derden bestaan die dat vergemakkelijken en/of goedkoper doen. Eerst zien, dan geloven !

    Dus voorlopig verder gaan op de oude voet: meerdere uitingsvormen hand-in-hand naar diverse platformen laten gaan. Bijv: interactieve PDF voor desktop/laptop en via web; Folio voor tablets via app.


    30 januari 2014 om 19:15
    Remco Bron

    Ik ben het met Peter eens dat ePub3 in verschillende readers er afwijkend uit kan zien maar toch zou ik voor die standaard kiezen omdat het voor de lezer veel voordelen biedt ten opzichte van bijvoorbeeld PDF. Belangrijkste is dat ePub3 goed responsive is en dus op ieder scherm perfect te lezen is. Daarnaast is het integreren van video en animaties (grafieken etc.) in HTML5 prima te doen.

    Adobe producten ben ik geen fan van, veel te duur en te complex. Dan zou ik nog eerder kiezen voor een app of online.


    31 januari 2014 om 10:28
    Niek de Bruijn

    Welk format je kiest is natuurlijk grotendeels afhankelijk van de content. Is het veel tekst met slechts wat links, dan is ePub een hele bruikbare oplossing (en op elk device te lezen). Heeft de uitgave veel verrijkte content dan moet je gaan kijken naar apps, html5, epub3, interactieve pdf’s of iBooks.

    Maar los van het format begint het al in welke software je de basis opzet. InDesign is dan het meest logisch. Je kan het dan wegschrijven als ‘platte’ pdf, eventueel interactieve pdf, epub, via DPS/Folio kan je er een app van maken. Maar het is ook mogelijk een flash magazine te bouwen, die laten te converteren naar html5. LayerGloss biedt tegenwoordig zelfs InDesign templates.

    Alle soorten uitgaves heb ik de laatste jaren gemaakt, maar de laatste tijd ben ik bezig met de software van Creatavist. Vanuit die software kan je de basis wegschrijven naar web (onepage parallax), app, ePubs, Kobo, Nook, Kindle en iBooks. Weliswaar heb je bij het gewenst format nog de nodige finetuning te doen maar de basis staat vanuit hetzelfde bronbestand. In Nederland werkt Fosfor uitgeverij al met deze software.


    31 januari 2014 om 10:43
    Peter Villevoye

    Heej Remco, eigenlijk wil ePub 3 een soort PDF worden, maar dan met de voordelen van ePub 2, dus: vaste layout maar toch ‘vloeiend’ – dat is tegenstrijdig.

    Hoewel, een goed uitgevoerd iBook-bestand biedt dat duale zodra je de iPad kantelt. Staand zie je een typische ePub2 met alle ‘vloeibare’ voordelen qua leesbaarheid en gebruikersvoorkeuren (media worden ‘aangehaakt’ vanuit de tekst); liggend treden ePub3 mogelijkheden in werking, zoals vaste layout en in-line media en vergaande interacties. Maar zoals ik al zei, Apple is eigenlijk de enige die dit goed aanpakt, en dan is het bestand formeel geeneens een “ePub3”.

    Wat rijkere media en interactie betreft, stuit ePub3 op hetzelfde probleem als wat de PDF ervaart: geen of gebrekkige ondersteuning op vele platformen, systemen en apparaten, anders dan een gewone desktop of notebook. Het gedoe om een video-format te bepalen of een JavaScript correct te laten werken, doet een maker gruwelen.

    En dan hebben we het nog geeneens over zoiets ogenschijnlijk triviaals als een lettertype – DÉ bottleneck voor iedere publicatievorm, het web incluis. (Apple en Adobe lossen dit op door de keuze te beperken danwel het font on-line versleuteld aan te bieden. Maar ja, veel ePubs zullen off-line gelezen worden.)

    Nee, de ePub 3.0 met alle toeters en bellen is een utopie. Een nobele gedachte, maar alle initiatieven om de ePub3 vlot te trekken, geven aan dat ze proberen “kern-functies” te ondersteunen (dus eigenlijk een soort hopeloos gevarieerde ePub verzinnen) en de volledige ondersteuning voor later bewaren. Yeah, sure…

    Net zoals we verschillende stopcontacten hebben en blijkbaar geen universele USB-aansluiting kunnen doorvoeren, twijfel ik aan de realiteit (en überhaupt wenselijkheid) van een ePub 3. Gebruikers willen standaarden en leveranciers willen onderscheid; het eeuwige dilemma.


    2 februari 2014 om 11:42
    DannyOosterveer

    Hi Peter,

    Die pagina lijkt niet meer te bestaan. Maar, je boodschap is duidelijk, dank.

    Je noemt in een eerdere reactie dat je nu er voor zou gaan om op de oude voet verder te gaan door meerdere uitingsvormen hand-in-hand naar diverse platformen te laten gaan. Daarbij noem je ook Folio voor tablets via app, ik was benieuwd; aan wat voor soort prijzen zit je dan?


    3 februari 2014 om 19:51

Marketingfacts. Elke dag vers. Mis niks!