Stephan Okhuijsen (Datagraver): “Droge feiten geven houvast”

27 maart 2017, 13:00

Nieuwgierigheid is zijn drijfveer. Stephan Okhuijsen, de man achter Datagraver, vraagt zich bijvoorbeeld af of het klopt dat er tegenwoordig meer grijze auto’s rondrijden dan vroeger. “Dan pak ik de data van de RDW en daarmee kan ik laten zien dat begin jaren 50 nog driekwart van de auto’s een kleur had. Terwijl nu tweederde van de auto’s grijs, zilver, wit of zwart is”. Een leuk weetje, maar vaak zijn leuke weetjes ook heel leerzaam.

Zo blijkt uit de data dat op oudjaarsdag de meeste kinderen worden verwekt. “Dat is een leuk verhaal, maar het is ook een mooie aanleiding voor iets praktisch. Je weet dat als kinderen worden geboren, ze moeten worden aangegeven. Wanneer je weet wanneer de meeste kinderen geboren worden moet je daar misschien rekening mee houden qua personeel. Je kunt inschatten hoeveel mensen er aan de balie gaan komen met behulp van dit soort statistieken.”

Zo combineert Okhuijsen leuk en serieus. Hij laat zijn werk zien op de site Datagraver en werkt daarnaast in opdracht van overheden en kleine en grotere organisaties.

“De journalistiek kan er veel meer uithalen”

Aanvankelijk dacht Okhuijsen dat zijn werk aftrek zou vinden in de media. Dat viel in de praktijk tegen. Het onderzoeken van datasets kost veel tijd en daar hangt een prijskaartje aan.

“Ik denk dat de journalistiek er veel meer uit kan halen. Het is natuurlijk arbeidsintensief. Er is voor een deel ook nog te weinig kennis over wat de mogelijkheden zijn. Media zouden ook af en toe wat meer nerds naar binnen moeten halen, die heel anders naar de gegevens kijken. Het is soms een berg waar men tegenop kijkt en niet van weet wat er uit komt. Terwijl onderzoeksjournalistiek soms ook trajecten zijn van twee of drie jaar waarin je moet blijven spitten, maar dat is bekend. Dus dat doet men wel. Bij datajournalistiek is dat toch anders. Toch ben ik niet pessimistisch. ik zie het wel groeien.”

De beschikbaarheid van data is de laatste jaren enorm verbeterd. “Er is een groot rijksbreed programma om data structureel open te maken. Tegelijkertijd is het ook echt nog wel een grote chaos. Neem alle meldingen uit de openbare ruimte van verschillende gemeenten: een omgegooide vuilnisbak, stoeptegels die verkeerd liggen. Ik ben echt twee uur bezig geweest om te doorzien in welke bestanden de data door de verschillende gemeenten worden aangeleverd. Laat staan dat je dan makkelijk kunt vergelijken. Dus er moet echt nog heel veel gebeuren voordat al die data actueel, structureel en gestructureerd beschikbaar komen. Er is nog een lange weg te gaan, maar de eerste stappen worden gezet.”

“Frustrerend om te zien hoeveel mensen niet de moeite nemen zich daadwerkelijk te verdiepen”

Het wonderlijke is dat, hoewel er meer data beschikbaar zijn dan ooit, het wantrouwen tegen die data ook enorm is gestegen. Natuurlijk is het zaak om elke grafiek kritisch te bekijken, het is nu eenmaal mogelijk om met data te liegen. Maar sommige sets staan boven verdenking. Neem de gegevens van het CBS.

“Soms zitten daar wat surrealistische aspecten aan. Neem Henk Krol die laatst zei: het komt van het CBS. Die zijn van de overheid en die zetten de werkelijkheid dus op een bepaalde manier neer. Maar als er iemand een bak droge feiten neerzet, dan is het CBS wel. Het wordt heel moeilijk als we dat soort bronnen niet meer serieus nemen. Dat zie je in de VS ook, waarbij gerenommeerde instituten in de hoek van linkse activisten of een bevooroordeelde overheid worden gezet. Terwijl het droge meetgegevens zijn.”

Mensen zijn vaak ook niet goed op de hoogte van het feit dat data een steeds grotere rol in het dagelijks leven spelen. “Neem de bestelling van een pakketje bij een webshop. De hoeveelheid data die gebruikt worden tussen het moment dat je bestelt en dat je je pakketje thuis krijgt, is enorm. De routeplanning van de vrachtwagen die het komt brengen wordt bepaald door open data van verkeersomstandigheden en weer. Daar vertrouw je op. Winkels en hun voorraad zijn qua data helemaal geoptimaliseerd. Daar vertrouw je blindelings op. En het CBS vertrouw je dan niet. Een beetje schizofreen.”

Toch voelt Okhuijsen een kanteling ontstaan. “Het is soms frustrerend om te zien hoeveel mensen niet de moeite nemen om zich daadwerkelijk te verdiepen. Maar als ik zie hoe gretig de feitjes en grafieken die ik maak worden afgenomen en verspreid dan weet ik: er zijn wel degelijk mensen die dingen willen weten. Ik heb ook het gevoel dat er een tegenbeweging aan het ontstaan is. Dat een hoop mensen het gevoel hebben: hoe weet ik nou zeker wat er in de wereld gebeurt? Als ik alleen al die koppen lees, dan word ik heen en weer geslingerd. Maar wat geeft me houvast: de droge feiten. Harde data dus.”

Leonieke Daalder is politicoloog en journalist. Ze werkte voor onder meer Radio Noord Holland en de VPRO. Bij de laatste omroep was ze verantwoordelijk voor crossmediaal project 3VOOR12 dat onder haar leiding onder meer de Prix Europa, Gouden Pixel, Pop Pers Prijs en UPC Digital Award won. Ze is een van de oprichters van Fast Moving Targets. Ze schrijft, interviewt, onderzoekt, filmt, presenteert. leonieke.daalder@gmail.com

Categorie
Tags

Marketingfacts. Elke dag vers. Mis niks!