User Centered Design: Een introductie

‘De basis van goed ontwerpen is het creëren van een oplossing voor een probleem’ (Jeffrey Veen). Het ontwerpen en ontwikkelen van goede oplossingen voor eenvoudige problemen is vaak een moeizaam proces. User Centered Design is een methode om dit proces te stroomlijnen en in deelstappen tot een gebruiksvriendelijk resultaat te komen. In dit artikel wordt deze methode beknopt uitgelegd en wordt beschreven hoe je de gebruiker centraal stelt bij het ontwerp van je communicatie.

User Centered Design is een ISO-standaard vastgelegd als een methode of benadering om tot een bruikbaar systeem te komen. UCD wordt in ISO 13407 (1999) als volgt gedefinieerd: “Human-centred design is an approach to interactive system development that focuses specifically on making systems usable. It is a multi-disciplinary activity.” UCD draagt dus bij aan het vergroten van de usability van je product en is bruikbaar voor verschillende disciplines van ontwerp. Op welke wijze verloopt dit proces en hoe kan UCD bijdragen aan een gebruiksvriendelijk ontwerp?

Vier stappen

Het proces van User Centered Design kan gestructureerd worden in vier fases: analyse, ontwerp, evaluatie en implementatie. UCD is geen lineair proces, een cyclus of een deel van de cyclus zal doorgaans meerdere keren doorlopen worden.

1. Analyse

De eerste stap in de methode van User Centered Design is het creëren van een visie en het vaststellen van je doelstellingen. Het communicatie probleem wordt in deze fase onderzocht en beschreven. De doelgroep staat hierbij uiteraard centraal. Het verzamelen van informatie over de kennis, ervaringen en vaardigheden van je bezoeker geeft handvatten voor de andere fases van het ontwerpproces. Op basis van een probleemanalyse en een beschrijving van de doelgroep kunnen gebruikerstaken beschreven worden en kan de informatiestructuur worden vastgelegd.

1. Vaststellen van visie en doelstellingen
2. Analyse van de doelgroep
3. Gebruikerstaken bepalen
4. Informatiestructuur vastleggen

2. Ontwerp

De fase van het ontwerp kan in een proces meerdere malen doorlopen worden, afhankelijk van het aantal momenten van evaluatie. Er wordt in deze fase gestart met conceptuele ontwikkeling en het creëren van een mentaal model. Het creëren van moodboards, het bepalen van een navigatiestructuur, maken van storyboards, schetsen en non-functionele prototypes zijn de eerste stappen in het ontwerpproces en kunnen worden samengevat als “low-fidelity prototypes”. Na de ontwikkeling en evaluatie van deze concepten kunnen functionele (online) prototypes worden uitgewerkt en geëvalueerd (“high-fidelity prototypes”).

• Low-fidelity prototypes (moodboards, schema’s, schetsen, concepten)
• High-fidelity prototypes (functionele protypes)

3. Evaluatie

Na iedere tussenstap in het ontwerpproces kan er evaluatie plaatsvinden. Hierbij kan onder andere onderscheid gemaakt worden tussen “user-driven” en “expert-driven” evaluatiemethodes. De keuze voor een evaluatiemethode is afhankelijk van het beschikbare budget, beperkingen in tijd, beschikbare gebruikers en de vorm van een concept. Voorbeelden van methodes die uitgevoerd kunnen worden met gebruikers zijn ‘cognitive walkthrough’, ‘focus groups’, ‘co-discovery method’ en het ‘think aloud protocol’. Expert-driven methodes worden uitgevoerd door experts met uitgebreide kennis van het onderwerp van de communicatie of kennis op het gebied van design / usability. Voorbeelden hiervan zijn evaluaties op basis van heuristieken (van der Geest & de Jong, 2000), ‘role-playing walkthrough’ en ‘usability inspection’.

4. Implementatie

De laatste stap in het ontwerpproces is het uitwerken van prototypes op basis van de resultaten van de evaluatie. Ook na de implementatie is het verstandig om te evalueren en een ontwerp waar nodig bij te schaven. Hier kunnen bijvoorbeeld analyses op basis van bezoekersstatistieken of user-driven methodes voor gebruikt worden.

Verder lezen

• Het W3C heeft een pagina met informatie over de principes van UCD, doelstellingen en een korte beschrijving van het proces.
• UsabilityFirst biedt onder andere een overzicht van evaluatie-methodes en interessante literatuur
• Op de site UsabilityNet staat een overzicht van tools en methodes.

Dit artikel is een korte introductie op een reeks artikelen over user centered design en usability. De komende periode zal ik schrijven over user experience, usability, onderzoeksmethoden en cases. Ik zal daarbij regelmatig proberen een verbinding te leggen tussen de praktijk en (wetenschappelijk) onderzoek. Vragen of tips zijn uiteraard van harte welkom.