Gebruik de wisdom of crowds in tijden van coronacrisis

Met online platformen kunnen thuiszittende burgers overheden helpen informatie te verzamelen

Uitbraken van virussen en andere crises in het verleden laten zien dat burgers via online platformen een grotere rol kunnen spelen bij het beheersen van een crisis. Ook kunnen via platformen hulporganisaties beter helpen. Toch worden deze platformen bij de coronacrisis nauwelijks gebruikt.

De hele wereld is in de ban van het coronavirus (COVID-19). Dagelijks worden we door politici en experts bijgepraat over de nieuwste ontwikkelingen. Burgers moeten vooral afwachten, luisteren en de aanwijzingen opvolgen. Toch zouden ze een grotere rol kunnen spelen bij het in kaart brengen van de verspreiding, bij de aanpak ervan en het elkaar hulp bieden. Een platform zou hier bij kunnen helpen.

Het is opvallend dat er ondanks de vele discussies en wensbeelden over een doe-democratie en participatiemaatschappij momenteel weinig gebruik gemaakt wordt van de ‘wisdom of crowds’, terwijl hier bij eerdere crises in Azië, Afrika en Amerika ervaring mee is opgedaan. Hoe zouden burgers meer betrokken kunnen worden bij het bestrijden van de virusuitbraak?

Crisismapping

Een belangrijk onderdeel van de hulpverlening is het krijgen van een goed beeld van de omvang van de crisis en het aantal getroffenen. Tijdens grote aardbevingen in Japan (2011) en Haïti (2012) speelde het van oorsprong open-sourceplatform Ushahidi een belangrijke rol bij de hulpverlening en de wederopbouw. Het platform biedt een centraal verzamelpunt voor informatie uit allerlei bronnen: satellieten, telefoonsignalen en berichten als sms, e-mail, internet en social media (vooral Twitter). Door de informatie van burgers, telecomaanbieders en andere bedrijven te combineren met die van hulpverlenende instanties en overheden, kon een ‘realtime landkaart’ van het rampengebied worden gemaakt: hoe groot was de schade, welke wegen waren begaanbaar, waar was (betrouwbaar) drinkwater beschikbaar, waar zaten overlevenden vast, waar was de dichtstbijzijnde medische hulppost?

De verschillende hulpdiensten konden hun samenwerking met hulp van de kaart beter coördineren en als het nuttig was, burgers om steun vragen. De vaak geïsoleerd geraakte mensen konden op hun mobiele telefoons op locatie live de stand van zaken via de online plattegrond bekijken en met hun eigen berichten en statusupdates informatie aandragen. Zo bleef de kaart actueel.

Lekkende kerncentrales

In Japan speelde het platform Ushahidi ook een belangrijke rol bij het in kaart brengen van de straling die door lekkende kerncentrales was ontstaan na de aardbeving en daaropvolgende tsunami. Er werden sensoren (zogeheten ‘geigertellers’) uitgedeeld waarmee bewoners de straling konden meten. Deze informatie werd gebruikt om een actuele plattegrond te maken van het stralingsgebied.

Amerikaanse studenten vertaalden handleidingen voor de geigertellers in het Japans

Het platform hielp bij het coördineren van de inspanningen ter plaatse en maakte het mogelijk dat burgers over de hele wereld een bijdrage konden leveren. Zo vertaalden Amerikaanse studenten handleidingen voor de geigertellers in het Japans, zodat die binnen enkele dagen beschikbaar waren voor de lokale bevolking.

Screenshot van de crisiskaart van het door tsunami getroffen Japan met daarin de locaties van ramp en hulp, zoals beschreven in de tekst (bron: Ushahidi, 2010)

Stel je voor dat zoiets ook gebruikt zou worden bij het in zicht brengen van de corona-uitbraak en het coördineren van hulp in de latere fases? Dan zou de huidige kaart van het RIVM kunnen worden aangevuld en ontstaat er een nauwkeuriger beeld van de verspreiding van het coronavirus.

Bij andere rampen en eerdere uitbraken (zoals Sars, de Mexicaanse griep, de jaarlijkse griepgolf en de gele koorts) kon Google, dat de Amerikaanse overheid hielp met het verzamelen van informatie over uitbraken, eerder dan de huisartsen zien dat er een groei van het aantal besmettingen ontstond omdat de zoekresultaten een eerste indicatie waren voor toenemende klachten. Informatie die nu versnipperd is over diverse sociale media.

In China en Zuid-Korea wordt de reisgeschiedenis van besmette burgers in kaart gebracht

Reisgeschiedenis in kaart brengen

In China en Zuid-Korea wordt de reisgeschiedenis van besmette burgers in kaart gebracht. Tot op het niveau van treincoupés en vliegtuigtoestellen worden resultaten gepubliceerd zodat iedereen kan zien of hij of zij daar ook geweest is. Kortom, met behulp van zulke online platformen kan de informatie van inwoners worden verzameld en kunnen ze zelf een beeld krijgen van de stand van zaken.

Op basis van de uitgebreidere informatie kunnen de overheden en hulpdiensten beter ingrijpen. Net als in Italië, China en Zuid-Korea kunnen zo bepaalde gebieden gericht afgesloten worden en andere gebieden toegankelijker blijven. Niet het hele land hoeft dan noodzakelijk met hetzelfde beleid te maken te krijgen (zoals bij ons in Noord-Brabant is geprobeerd op basis van vrij globale gegevens).

Hulptroepen inzetten

Behalve het rapporteren (ushahidi betekent ‘getuigenis’ in het Swahili) kunnen mensen elkaar helpen, door bijvoorbeeld boodschappen voor elkaar te doen, ouderen bellen om te voorkomen dat die in een isolement raken. Er kan een marktplaats komen voor vraag en aanbod van hulp en aandacht.

In Amerika zijn sommige burgers en bedrijven bezig om zelf ‘safe zones’ in te richten waarin ze extra veiligheidsmaatregelen nemen. Of dit wenselijk is is een tweede, maar in een eventueel later stadium kan dit nuttig zijn.

Ook kunnen ouders in kleinere groepen kinderen bij elkaar brengen om samen online onderwijs te volgen. Zo kunnen ze oppas voor elkaar regelen en kinderen die minder toegang hebben tot een goede onlineverbinding toch onderwijs volgen. Al dit soort zaken van zelforganisatie in de samenleving zou via een online platform door de overheid kunnen worden aangemoedigd.

Schematische weergave van een crisiskaart (oranje) waarin metingen door burgers in de stad en activiteiten in kaart worden gebracht en vrijwilligers (volunteers, paars) gericht ingezet kunnen worden om hulp te verlenen (bron: Real-Time Copenhagen, 2008)

Burgers betrekken

Hulp van burgers zou ook kunnen gericht kunnen zijn op de wetenschappers en onderzoekers die bezig zijn om de eigenschappen van het virus in kaart brengen om zo sneller een geneesmiddel te vinden.

Via projecten als Fold.it (onderzoek naar eigenschappen van kanker-eiwitten), Eyewire (de 3D-structuur van neuronen), Zooniverse (sterrenstelsels categoriseren op satellietfoto’s), Tomnod (het opsporen van wrakstukken van neergestorte vliegtuigen) en ReCAPTCHA (het ontcijferen van oude handschriften in boeken, vaak gebruikt op websites om aan te tonen dat je geen robot bent) is al eerder de hulp van burgers ingeroepen.

Download hier een toekomstbeeld, dat ik zo’n tien jaar geleden ontwikkelde over de samenwerking tussen bedrijven, universiteiten, overheden en burgers tijdens een virusuitbraak (meer voorbeelden en achtergronden over het betrekken van burgers lees je ook in mijn boek ‘Samen slimmer’ waaruit het toekomstbeeld afkomstig is).

Natuurlijk zitten er haken en ogen aan het betrekken van burgers bij hulp

Slimme coördinatie noodzakelijk

Natuurlijk zitten er haken en ogen aan het betrekken van burgers bij hulp. Bij de ramp op Sint Maarten drie jaar geleden stuurden mensen zelfstandig voedselpakketten op, die vervolgens niet goed terecht kwamen; sommigen gingen zelf op zoek naar hun vermiste zoontjes en vernielden allerlei ‘sporen’ die bij onderzoek nuttig zouden zijn geweest.

Nu zien we dat mensen massaal nepnieuws verspreiden over virussen en medicijnen en ze steken elkaar aan om te gaan hamsteren. Toch zou dit wat mij betreft geen reden moeten zijn om burgers helemaal niet te betrekken en ze niet de ruimte te geven om te helpen of hun gedrag aan te passen. Een platform kan juist houvast bieden en een plek zijn waar overheden, instanties en bedrijven en burgers ‘samenkomen’ om over de situatie te praten en oplossingen aan te dragen.

Het betrekken van burgers werkt doorgaans het beste werkt als er een aanleiding is of als een ‘campagne’ of ‘challenge’ is. Maar waarom zou een platform als Ushahidi alleen incidenteel ingezet worden bij rampen en niet een vast onderdeel kunnen zijn van de digitale overheid van de toekomst die burgers regelmatig laat participeren? Door die in goede banen te leiden en te coördineren via een platform kan die hulp het nuttigst zijn.

Uiteindelijk gaat het niet om de technologie maar om de (politieke) wil en het besef dat de ‘wisdom of crowds’ een nuttige bijdrage kan leveren. Veel mensen zitten nu werkloos thuis, terwijl ze graag iets willen doen. Waarom zouden we die mensen niet een nuttige bijdrage laten leveren?