Robots betalen de rekening

Een paar jaar geleden ben ik samen met mijn twee dochters naar de lokale bank gegaan om voor hen een betaalrekening te openen. Een heel circus werd er destijds van gemaakt. Met open armen werden de dames ontvangen. Twee nieuwe consumenten werden voorgoed toegevoegd aan de economie! Hoezee! Hoe anders was vanmiddag de behandeling bij dezelfde bank…

Ik kwam van een koude kermis thuis. Wederom wilde ik een nieuwe consument toevoegen aan het systeem, helaas werd deze geweigerd. De bankbediende reageerde ook al een beetje lacherig toen ik door de draaideur binnen liep. Met mijn robot onder de arm. Voor hem wilde ik namelijk een rekening openen. Deze vraag had de bankier echter nog nooit gehoord. Hij moest mij dan ook teleurstellen: mijn robot krijgt geen eigen bankrekening.

Ook Toon, mijn intelligente thermostaat, kreeg nul op het rekest. Eneco heeft Toon wel verantwoordelijk gemaakt voor het beheren van de energie in mijn huis, maar de bank wil Toon geen toegang geven tot mijn rekening om maandelijks de energienota af te handelen.

Alles en iedereen wordt een eenmanszaak

En toch is dit vreemd. Inmiddels weten we dat ieder individu, maar ook ieder voorwerp wordt gedigitaliseerd. Dankzij het internet of things krijgt alles en iedereen een of meerdere sensoren die realtime gekoppeld zijn aan het internet. Elk levend wezen en elk levenloos object krijgt zijn eigen persoonlijke cloud-oplossing. Voeg hier kunstmatige intelligentie aan toe en alles en iedereen heeft zijn eigen ‘personal agent’, een digitale identiteit die op basis van onze data en voorkeuren zelfstandig beslissingen kan nemen. Als we deze entiteiten koppelen aan bijvoorbeeld een bitcoin-bankrekening, is het hek helemaal van de dam.

Iedere persoon en elk object heeft zodoende de mogelijkheid om een bankrekening te bezitten en financiële transacties te verrichten. Een wereld waarin een frisdrankmachine een zelfstandige economische entiteit is met een eigen (bitcoin)bankrekening, en waarin die machine zelf verantwoordelijk is voor het beheer en de verkoop van haar eigen drankvoorraad, behoort hiermee tot de mogelijkheden. Een machine die dus naast het zelfstandig verkopen van een drankje aan de consument (machine-to-consumer, M2C), ook zelf een order kan plaatsen bij bedrijven (business-to-machine, B2M). Ze kan zelfs een order plaatsen bij consumenten (C2M) om de voorraad aan te vullen.

De traditionele rolverdeling tussen mensen, organisaties en machines gaat hiermee volledig op de schop. Software maakt het mogelijk dat een slimme machine als derde speler aan dit economische spel wordt toegevoegd, naast mensen en organisaties.

Een wasmachine op bitcoins

Een ander voorbeeld dat de menselijke rol in het transactieverkeer minimaliseert, is een wasmachine van Samsung. Deze wasmachine is namelijk uitgerust met een nieuwe informatiearchitectuur van IBM, te weten ADEPT (autonomous decentralised peer-to-peer telemetry), op basis van de blockchain. De wasmachine kan zelf wasmiddelen bestellen, zoekt in haar netwerk van ‘peers’ naar de juiste leverancier, communiceert, kan onderhandelen en het afleveradres geven en leveranciers zelfstandig betalen. Ook gaat zij op zoek naar de beste onderhoudsmonteur als er ergens een storing wordt geconstateerd en onderhandelt ze zelfstandig met stroomleveranciers over het gunstigste tarief.

De Samsung W9000 blockchain-wasmachine is een ‘proof of concept’ en slimme contracten zijn alleen nog een ‘blauwdruk’ voor een toekomstige praktijk. Op grote schaal wordt de blockchain nog niet gebruikt. Toch kan het interessant zijn om zo’n toekomst te verkennen. Vanaf het moment dat een product de productielijn afrolt, kan het door de fabrikant worden geregistreerd in een universele blockchain en representeert dit het begin van het leven van het bewuste product.

Een simpele wasmachine kan een semi-autonoom apparaat worden dat in staat is de levering van zijn eigen verbruiksartikelen te beheren, onderhoud te regelen en te onderhandelen met andere peer-apparatuur om zo efficiënt en effectief mogelijk om te gaan met zijn omgeving. Een vorm van autonoom product lifecycle management dus, waarbij de producten zelfstandig hun levensduur, levensbeëindiging en voortbrenging van nieuwe producten bepalen.

Een leger van slimme agenten

Het idee van bots (software) als autonome agenten, bots die ons gaan vertegenwoordigen en voor ons gaan handelen, bestaat al langer. Maar met de toenemende kennis die deze bots over ons eigen leven opbouwen, zouden ze steeds beter in staat moeten zijn om ook echt volgens onze intenties te opereren.

In het artikel “We’ll All Have a Personal Army of Specialized Smart Agents Soon” schetst designer Ann Wuyts een dergelijk scenario. De personal cloud verandert in de nabije toekomst in een leger van ‘slimme agenten’ die ieder een bepaalde taak vervullen. Het netwerk van al deze slimme agenten fungeert als een soort elektronisch brein door zelfstandig verbindingen te leggen en associaties te maken. Door slim gebruik te maken van allerhande sociale data, zoals tweets, Facebook-statusupdates en Instagram-foto’s, maar ook de geolocatie, de luchtvochtigheidsgraad en zelfs de hartslag en temperatuur van het lichaam, ontstaat een digitale context van het individu.

Het aflezen van de gezichtsuitdrukking levert bovendien informatie over de emotie en geestesgesteldheid. Hiermee is het netwerk niet alleen in staat om zich in te leven in en mee te voelen met het individu, maar ook om aan te voelen aan welke ondersteuning het individu op dat specifieke moment behoefte heeft. Sterker nog, het netwerk is eerder in staat te voorspellen wat de intenties van het individu zijn voordat deze dat zichzelf realiseert.

Onze persoonlijke digitale context geeft het netwerk het vermogen om zich volledig in te leven in het individu en om deze digitaal te representeren en te vertegenwoordigen. Het karakter van een bot is sterk afhankelijk van het gedrag van een individu. Men moet tijd investeren in een bot om deze normen en waarden bij te brengen, om een bot te laten leren, net zoals men bij een klein kind doet opdat deze kan groeien in de loop de tijd.

De evolutie van het web

Hoe groot dit leger van slimme agenten kan worden, laat onderstaande figuur zien. In dertig jaar ontwikkelt het web zich van een presentatiemedium (web of pages) naar een intelligent interactiemedium (web of agents). Profijt trekkend van de inmiddels beschikbare big data en doorbraken in de ontwikkeling van hardware, wordt de mens-machine-interactie naar een volgend niveau getild. Alles en iedereen krijgt een of meerdere agents (digitale identiteiten) waarmee gebruikers en machines kunnen converseren.

Het recht om gerepresenteerd te worden door een bot

Albert Wegner, partner bij durfkapitaalinvesteerder Union Square Ventures (USV), voorspelt zelfs een toekomst waarin de marginale kosten nagenoeg nul zijn en leiden tot een wereld van overvloed. Een wereld waarin mensen naast het recht op een basisinkomen ook het recht hebben om zich te laten representeren door een bot. Digitale evenbeelden die op basis van persoonlijke data namens hun fysieke wederhelften werk verrichten en een inkomen verdienen, waarmee hun aardse eigenaren zichzelf kunnen bedruipen.

Helemaal extreem is de visie van Mike Hearn, voormalig coreontwikkelaar van Bitcoin. Niet de elektrische auto’s van Tesla of de omstreden taxidienst Uber zijn de toekomst, maar geëmancipeerde auto’s die op eigen houtje zakendoen. Hearn gaat er in zijn theoretische experiment vanuit dat zelfrijdende auto’s in de toekomst volledig normaal zijn en dat de meeste mensen daardoor niet langer zelf een auto bezitten. Als die zelfrijdende taxi’s bovendien niet langer eigendom zijn van een groot bedrijf maar volledig autonoom werken, worden ook de ritten goedkoper.

‘We kunnen de auto’s zo programmeren dat ze een heel klein beetje winst mogen maken, maar geen excessieve hoeveelheden. We kunnen zo de meest morele en sociaalvoelende kapitalisten ooit maken.’

De auto’s communiceren met klanten en infrastructuur via een nieuw online handelssysteem: Tradenet. Je zou een app gebruiken die inlogt op Tradenet en zegt: “Hier ben ik, hier wil ik naartoe, geef me de beste prijzen.” De autonome taxi’s zullen dan hun beste tarieven doorgeven, gebaseerd op waar ze zijn, hoeveel brandstof ze hebben, de kwaliteit van hun programmering, et cetera. Jijzelf of je telefoon kiezen vervolgens het beste aanbod, niet alleen op basis van de beste prijs, maar ook op basis van rijgegevens en hoe aangenaam de wagen is.

Hearn benadrukt dat de auto’s wel zelfstandig werken, maar geen bewustzijn hebben. Ze kunnen wel zo geprogrammeerd worden dat ze zichzelf bijvoorbeeld updaten. Zo kunnen ze het geld dat ze verdienen gebruiken om menselijke softwareontwikkelaars in te huren om hun code aan te passen, maar ook om te betalen voor onderhouds- of tankbeurten. De auto’s kunnen vervolgens ook de kans krijgen om hun ‘spaargeld’ samen te leggen om nieuwe auto’s te laten maken. Om ‘kinderen’ te krijgen dus.

Als een nieuwe auto van de productieband rolt, zou die in concurrentie gaan met de bestaande wagens. Daardoor zou de nieuwe auto een deel van zijn inkomsten moeten afstaan aan zijn ‘ouders’. Je kunt het zien als een soort ‘geboortelening’, die de wagen aan zijn ouders moet afbetalen voordat hij volledig zelfstandig wordt. Volgens datzelfde principe is ook de dood verwerkt in het systeem, om verouderde modellen van de straat te halen of om in te spelen op een veranderende markt. Als er op een bepaald moment te veel auto’s zijn voor het aantal mensen, zouden sommige auto’s zichzelf in een langetermijnparking kunnen zetten en uitschakelen. Volgens datzelfde principe zouden auto’s ook kunnen uitwijken naar andere steden om daar werk te zoeken, aldus Hearn.

De toekomst van betalen

Informatietechnologie maakt een radicaal andere toekomst mogelijk. Een toekomst waarin niet alleen mensen en bedrijven met elkaar onderhandelen, maar waarin ook allerhande (ro)bots als zelfstandige actor een rol in de economie spelen. Dat een bank nu nog de deuren sluit voor een robot, is begrijpelijk, maar de toekomst is dichterbij dan we denken. Science fiction is al lang geen fictie meer, het is de nieuwe realiteit. Wen er maar aan.