Deepfakes, virtueel bier, de TikTok oorlog en het Apen Universum

Metagids #14 – Wat is waar en wie kan je vertrouwen?

Op de Oekraïense nieuwssite TV24 verscheen vorige week een video waarin president Volodymyr Zelensky zijn troepen oproept om de wapens neer te leggen. Kort na publicatie werd de video verwijderd. De website was gehackt en het bleek om een deepfake video te gaan. Het noopte Zelensky om online te verklaren dat de video nep was. De deepfake luidt de volgende fase van de informatieoorlog tussen Oekraïne en Rusland in.

Overduidelijk een cheapfake

De bewuste video is overduidelijk nep. Hiervoor hoef je geen deepfake specialist of desinformatie expert te zijn. Zo is het hoofd van Zelensky te groot voor zijn lichaam, is de stem vele malen dieper dan het origineel, klopt de belichting niet en is het gezicht niet van hoge kwaliteit maar korzelig, de pixels zijn duidelijk te zien. Volgens de huidige standaarden is het een amateuristische deepfake; een zogeheten cheapfake.

De afgelopen twee jaar is Sander Duivestein ondergedoken in de wereld van deepfakes, nepnieuws, samenzweringstheorieën, influencers, virtuele mensen, generatie Z, memes, crypto, NFTs, Web 3.0, virtual reality en de Metaverse. Dit heeft geresulteerd in het boek Echt Nep waarin wordt geschetst hoe nep en echt dwars door elkaar heen lopen en hoe het mogelijk is dat nep meer waard is dan echt. In De Metagids duidt hij wekelijks op Marketingfacts wat de impact van de Metaverse op onze economie en maatschappij is.

Wat is waar en wie kan je vertrouwen?

Hoewel de video vrij snel van de gehackte nieuwssite werd verwijderd, werden de beelden ook al gedeeld op diverse sociale media. Woordvoerders van Meta, Twitter en YouTube lieten weten dat de video wegens schending van het beleid ook hier werd verwijderd. Op het Russische VKontakte daarentegen kreeg de misleidende video een enorme boost. Tegelijkertijd kwam er ook een deepfake video van Putin online, waarin hij aankondigde dat hij Oekraïne verslagen had en dat hij nu zou beginnen aan de wederopbouw van het land. Voortdurend duikt hierdoor de vraag op: wat is waar en wie kun je nog vertrouwen?

Desinformatie technieken uit 1984

Dit alles is terug te herleiden tot 1984 waarin Yuri Bezmenov, een overgelopen KGB agent, in een tv-interview de desinformatie technieken van de voormalige Sovjet Unie beschreef: “Het zwaartepunt van de KGB ligt helemaal niet op het gebied van inlichtingen. Volgens mijn mening en de mening van veel overlopers van mijn kaliber wordt slechts ongeveer 15 procent van de tijd, geld en mankracht besteed aan spionage als zodanig,” zei Bezmenov. “De overige 85 procent is een langzaam proces, dat we ideologische ondermijning of actieve maatregelen of psychologische oorlogvoering noemen. Het doel van dit proces is om de perceptie van de realiteit van elke Amerikaan zodanig te veranderen dat, ondanks de overvloed aan informatie, niemand in staat is tot een verstandige conclusie te komen in het belang van de verdediging van zichzelf, hun families, hun gemeenschappen, en hun land.”

Geloofwaardigheid waarheid aangetast

Experts waarschuwen al langer voor de gevaren die deepfakes met zich meebrengen. Deepfakes zijn een aanvalswapen in de informatieoorlog waar Bezmenov op doelde. Het zijn niet de deepfakes zelf waar we bang voor moeten zijn, maar voor de manier waarop ze het informatie-ecosysteem vervuilen en dus een andere realiteit scheppen. Het grote gevaar is niet zozeer dat de leugen tot waarheid wordt verheven, maar dat de geloofwaardigheid van de waarheid wordt aangetast.

Dit verschijnsel staat beter bekend als het Liar’s Dividend. Dit speelt de leugenaar precies in de kaart: autocratische leiders kunnen nu alles afdoen als een leugen, een samenzweringstheorie, nepnieuws of een deepfake. Zo ontstaat een apathie voor de realiteit. Wanneer mensen voortdurend overspoeld worden door desinformatie, waardoor ze niet langer in staat zijn om het verschil tussen echt en nep te onderscheiden, dan haken ze af. Ze worden onverschillig voor de werkelijkheid, ze verschuilen zich blijvend in hun eigen filterbubbel, hun eigen fabeltjesfuik, waarin het eigen gelijk door de algoritmes van sociale media voortdurend wordt versterkt. Niet langer bestaat er een gedeelde waarheid en werkelijkheid. De fundamenten van de democratie komen zo zwaar onder druk te staan.

Een toekomst vol deepfakes

In een oorlog is de waarheid altijd het eerste slachtoffer. De deepfakes van Zelensky en Putin tonen eens te meer aan hoe makkelijk het tegenwoordig is om videobeelden te manipuleren en te verspreiden. Je hoeft geen whizkid te zijn om deze deepfakes te maken en als aanvalswapen in te zetten. In de nabije toekomst gaan we veel meer van deze deepfakes zien. Belangrijk is om ze zo snel mogelijk te detecteren en te ontkrachten, net zoals Zelensky bij zijn eigen cheapfake deed, anders creëren we een wereld waarin de waarheid er niet langer toe doet, met alle gevolgen van dien.

De media die deze week verder het metaversum inkleurden, zijn de volgende:

1. Accenture – Meet me in the metaverse

Meet Me In The Metaverse – Accenture heeft haar technologie visie voor 2022 bekend gemaakt en het draait maar om een ding: de metaverse. Ook dit is, net zoals Amy Web’s Technology Trends 2022 van vorige week, een lijvig boekwerk. Maar wel een die gelezen moet worden om de potentie van de metaverse voor bedrijven te begrijpen.

2. Introductie Heineken Silver

Introductie van Heineken Silver. Geen calorieën, geen verborgen ingrediënten, geen bier en geen hoofdpijn. Wie krijgt hier nu geen dorst van? Het is een inside joke van het bekende biermerk, om de draak te steken met de metaverse. Ik vraag mij alleen af of iedereen de grap begrijpt. Ik denk namelijk dat een aantal mensen het virtuele bier uiterst serieus neemt.

3. TikTok is toneel informatieoorlog

TikTok is het toneel van de informatieoorlog – Voorproefje op de KIJK van komende maand waarin aandacht wordt besteed aan de rol van TikTok in de informatieoorlog. “Wat er ook gebeurt: de geest is uit de fles. Zelfs al zijn de oorlogsverhalen op TikTok, Twitter, Instagram of Facebook niet altijd waar en zullen ze niet zomaar de oorlogsuitkomst bepalen, ze laten in elk geval wel een indruk achter die het beeld van het conflict stuurt op manieren die tien jaar geleden nog bijna onmogelijk leken.”

4. Bored Ape Universe

Bored Ape Universe – Twee weken geleden maakte Yuga Labs, het bedrijf achter de Bored Ape Yacht Club, bekend dat ze CryptoPunks en Meebits van Larva Labs hadden overgenomen. En afgelopen donderdag introduceerden ze de ApeCoin ($APE). Een muntje dat gretig aftrek vond onder de NFT community. Het is het begin van een Apen Universum. De waarde hiervan zou wel eens naar ongekende hoogte kunnen stijgen, helemaal nu de geruchten gaan dat Disney interesse heeft om een groot NFT-gerelateerd project op te kopen. Jarno Duursma besteedde er in zijn nieuwsbrief ook uitgebreid aandacht aan.

Interessant is ook het Pitch Deck van Yuga Labs dat is uitgelekt, waaruit duidelijk wordt dat ze de internetcultuur (en de metaverse) van de toekomst proberen vorm te geven. Lees ook dit Twitter draadje over hun intenties. In Metagids #4 gaf ik al aan dat internetcultuur groter is dan popcultuur. Het impliceert dat de Bored Apes, de Cryptopunks en de Meebits de popsterren van de toekomst zijn.