AI-filters van TikTok vervagen de realiteit

Teenage Look: Terug in de tijd levert hevige emoties op

Met het AI-filter “Teenage Look” ga je terug in de tijd. Je krijgt een puberversie van jezelf te zien. Rimpels worden gladgestreken, onvolkomenheden weggepoetst, kale plekken raken weer behaard en mensen krijgen de jeugdige, frisse gloed terug die het leven van hun gezicht heeft gewassen. Deze confrontatie met de eigen sterfelijkheid roept heftige emoties op. Met name boomers zien hun leven in een sneltreinvaart aan zich voorbijtrekken.

Het roept allerlei existentiële vragen op: “Ik verbleef ongeveer 30 seconden in het verleden. Denkend aan de laatste keer dat ik er zo jong uitzag en wat ik tot dan toe had meegemaakt. Het leek alsof mijn glimlach nooit is weggeweest, maar de sprankeling in mijn ogen ben ik al heel lang kwijt. 20 jaar zijn verstreken en ik vraag me af wat er over 20 jaar nog zal zijn.”

Bold Glamour: Fantastische looks met 1 swipe van je vinger

Sinds de introductie een week geleden is het “Bold Glamour“-filter meer dan 150 miljoen keer bekeken. Het geeft je de perfecte make-up look. Met een swipe van je vinger  zie je er in een handomdraai fantastisch uit. Het schoonheidsfilter geeft de huid een egalere tint, scherpt de contouren van de kaaklijn en jukbeenderen aan, maakt lippen, tanden stralend wit en kleurt wenkbrauwen, wimpers en oogleden. De meeste filters haperen wanneer je met je hand over je gezicht heen wrijft, in een fractie van een seconde zie je dan je werkelijke uiterlijk, bij dit filter is daar geen sprake van. Het ziet er allemaal hyperrealistisch uit. Dat maakt het ook meteen zo eng. We zijn de grens van de zogeheten uncanny valley overgegaan. De filter maakt duidelijk dat nep niet langer van echt te onderscheiden: “Dit is kapot eng. Deze filters worden echt veel te realistisch.” De roep om labels die waarschuwen voor dit soort filters is groot, catfishen wordt kinderspel.

“De meeste filters haperen wanneer je met je hand over je gezicht heen wrijft, in een fractie van een seconde zie je dan je werkelijke uiterlijk, bij dit filter is daar geen sprake van.”

Onbereikbare standaard van schoonheid: Knauw voor je zelfbeeld

Experts wijzen al langer op de gevaren van dit soort filters. Het AI-filter zet jonge mensen aan om te streven naar een onbereikbare standaard van schoonheid. Het geeft het zelfbeeld een enorme knauw. Ging men in de jaren negentig nog naar de kapper met een foto van actrice Jennifer Aniston uit de serie Friends om zich het iconische kapsel “The Rachel Haircut” aan te laten meten, tegenwoordig belandt men bij de plastisch chirurg met een door filters bewerkte computersimulatie van zichzelf.

Niet een mens van vlees en bloed is ons voorbeeld, maar een machinale hallucinatie die we gebruiken om een verbeterde versie van onszelf te creëren. We streven allemaal naar hetzelfde Instagram-gezicht, naar dezelfde hypertronie. “Snapchat dysmorfie” en “Zoom dysmorfie“. Zo heten deze dwangneuroses.

Generatieve AI: Het uitvergroten van de dingen die we zelf willen zien

Deze nieuwe vorm van AI zet ons zelf in het middelpunt van de belangstelling. Het plaatst ons op een podium, waarbij we de schijnwerpers op onszelf richten om vervolgens zelf het hardst te applaudisseren. Het is bijzonder moeilijk om al deze bekoringen het hoofd te bieden. Generatieve AI houdt ons een spiegel voor, eentje die niet de werkelijkheid reflecteert, maar eentje die alleen de dingen uitvergroot die we zelf willen zien. Normaliter noemen we dit een lachspiegel, maar we nemen de illusie die ons wordt voorgeschoteld doodserieus.

Het is de ultieme verleidings- en manipulatiemachine. Op sociale media wordt zelfs beweerd dat de Chinese overheid achter de AI-filters zit om de westerse samenleving te destabiliseren: het is psychologische oorlogsvoering.

Proefdieren zonder ethisch kompas, toezicht of controle

Met de razendsnelle uitrol van allerlei AI-toepassingen zoals ChatGPT, Dall-E, Midjourney en Lensa zijn we terecht gekomen in een wereldwijd experiment waarin wij de proefdieren zijn. Onder techreuzen en startups is een wapenwedloop gaande om als eerste met een eigen variant van deze technologie op de markt te komen. De vele problemen die uit deze concurrentiestrijd voortkomen maken overduidelijk dat onze maatschappij zich op een hellend vlak begeeft. Er is geen enkele controle of toezicht, een ethisch kompas is ver te zoeken. Men doet maar wat.

“Overheden moeten nu hun wet- en regelgeving op orde brengen om verder gezichtsverlies te voorkomen.”

Hyperverzuild en gepolariseerd

Sociale media hebben een hyperverzuilde en uiterste gepolariseerde samenleving opgeleverd. Technologie die de potentie heeft om te verbinden, plaatst ons lijnrecht tegenover elkaar. Niets menselijks is de technologie vreemd. Met de ongecontroleerde groei van allerlei AI-tools wordt wederom een stap in de verkeerde richting gezet. De roep om ethisch verantwoorde AI is levensgroot. Deze kaders worden niet door de techreuzen zelf ingevuld. Overheden moeten nu hun wet- en regelgeving op orde brengen om verder gezichtsverlies te voorkomen.