Economisch weerbericht (90): Prio’s
De tweespalt in de wereld over of er moet worden bezuinigd of gestimuleerd, heeft aan de vooravond van de G-20 in Toronto zijn hoogtepunt bereikt. Nota bene Barack Obama zelf vond het tijd om de Europese huishoudboekjesijver weg te zetten als schadelijk voor het herstel van de wereldeconomie.
Twee dames reageerden als door een wesp gestoken. Vanuit Berlijn liet Angela Merkel aan de Wall Street Journal weten, dat degene die bij uitstek weet hoe het zit met de Europese financieel-economische verhoudingen, Duitsland heet. De Europese problematiek mag niet worden onderschat, bezwoer ze nog maar eens een keer, en de broekriem aanhalen is een absolute noodzaak.
Vanuit Brussel was het Ann Mettler, die het Amerikaanse stimuleringsstandpunt hekelde als een slecht advies voor Europa. Als 29-jarige werd Mettler de Europese directeur van het World Economic Forum en nu staat ze aan het hoofd van de Lisbon Council, een gerenommeerd instituut voor economische hervorming en sociale vernieuwing.
Onderwijl nagelde in eigen land Sweder van Wijnbergen, de gerespecteerde econoom die altijd goed is voor een krachtig oordeel, de tegen wil en dank informaterende vaderlandse partijpolitiek aan de paal. Geen enkele grote Nederlandse politieke partij heeft een verstandig programma, aldus Van Wijnbergen. De VVD wil veel te snel bezuinigen (precies wat onder meer Obama Europa verwijt), de PvdA stelt alles uit (typisch socialistisch big spending-gedrag) en het CDA is de weg kwijt: die partij weet totaal niet wat ze wil.
Overal ter wereld zien we momenteel dus dezelfde precaire situatie, die in elk geval aantoont dat iedereen bang is voor nog diepere financieel-economische sores, wanneer niet de juiste prio’s worden gesteld. Wereldeconomische Marshall-hulp hoeven we vanuit geen enkele regio te verwachten. Wat dat betreft lijkt de wereld toch weer heel erg veel op Nederland. Het is een kwestie van de pijn verdelen met als oogmerk, dat niemand daar te zeer en te lang onder lijdt.
Vlak na het ontstaan van de kredietcrisis werd gedacht dat men de economie kon redden door de geldsluizen volledig open te draaien. Dat het begrotingstekort van veel landen daardoor volledig uit de hand liep, werd ter kennisgeving aangenomen of op de beurs zelfs met gejuich begroet. De filosofie van Keynes werd als argument gebruikt om mensen voor te houden dat zijn gedachtegoed een goed recept is om de zieke economie weer gezond te maken.
Aan de vooravond van de G20 zijn we in een situatie van tweespalt terecht gekomen. Zoals jij terecht opmerkt is het noodzakelijk om prioriteiten vast te stellen. Het wordt duidelijk dat vele regeringleiders de filosofie van Keynes niet goed hebben begrepen of zijn filosofie uitsluitend als dogma gebruiken om hun doelstellingen te verwezenlijk.
Het Keyniaanse model staat voor anticyclische begrotingspolitiek. Stimuleer de economie als het slecht gaat waardoor het overheidstekort tijdelijk mag oplopen en knijp de economie weer af als het goed gaat zodat het begrotingstekort weer daalt. Sinds de kredietcrisis is gestart, is men begonnen met het eerste deel van zijn filosofie, namelijk het op laten lopen van het begrotingstekort. Het tweede deel van zijn filosofie heeft men, wellicht om politieke redenen, jarenlang verzuimd om uit te voeren. Daarom is het toepassen van het huidige Keyniaanse beleid volgens mij gedoemd om te mislukken. In Nederland had men de hypotheekrenteaftrek na de internetbubbel al kunnen aanpakken toen het weer goed ging met de economie. Men heeft het verzuimd, terwijl Keynes het vermoedelijk had toegejuicht.
Het menselijk gedrag komt mede tot stand doordat de gedachten die we koesteren en opborrelen naar aanleiding van gebeurtenissen en (persoonlijke) ervaringen richting gaan geven aan de keuzes die we maken en uiteindelijk zichtbaar worden aan de hand van ons gedrag. Gedachten kunnen op waarheid zijn gebaseerd of ze kunnen op onwaarheden zijn geënt.
De tweespalt waar de G20 zich nu in bevindt kan wel eens worden veroorzaakt doordat het heel goed mogelijk is dat men de filosofie van Keynes niet goed begrijpt of omdat men slechts enkele onderdelen van zijn filosofie als uitgangspunt neemt. Ik denk dat het laatste het geval is omdat veel landen vanaf eind 2008, toen de kredietcrisis in alle hevigheid losbarste, de filosofie van Keynes hebben omarmd, maar hadden verzuimd om het begrotingstekort aan te pakken toen het nog goed ging met de economie. Het feit dat we in Europa zelfs een structureel begrotingstekort van drie procent mochten hebben, geeft aan dat we schulden als een structureel onderdeel zien van onze begrotingspolitiek. Ik ben ervan overtuigd dat Keynes het zo niet bedoeld heeft. Het lijkt me niet ondenkbaar dat het beleid van de afgelopen jaren, waarmee de schuldencrisis werd aangepakt met het creëren van nog meer schulden, eerder heeft geleid tot meer zieke economieën dan dat er is gewerkt aan een gezondere financiële situatie van ’s werelds grootste economieën.
In Europa wordt men vermoedelijk net op tijd wakker. De twee dames waar jij over schrijft realiseren zich dat de begrotingstekorten in Europa volledig uit de hand zijn gelopen waardoor er zelfs sprake is van een zeer dreigende situatie omdat het voortbestaan van de Euro op het spel staat. Dit geldt zeker als sommige Europese landen daadwerkelijk failliet gaan. Als de tweespalt blijft voortduren, loopt Obama het risico dat hij steeds meer achterop raakt en dat investeerders hun pijlen wel eens op Amerika kunnen richten in plaats van op Griekenland of andere Europese landen. De G20 is dan ook meer gebaat bij deskundigen die verstand hebben van economie en psychologie zodat het gedrag van overheden geënt kan worden op rationele gedachten. Pas dan kunnen de juiste prioriteiten gesteld worden en kan de tweespalt worden opgeheven. Als men zich wil blijven beroepen op Keynes, zal men ook zijn hele filosofie moeten omarmen en niet alleen de krenten uit de pap moeten halen? Er is politieke moed voor nodig om tijdens deze top eens geen besluiten te nemen, maar gewoon eens de tijd neemt voor een moment van reflectie.
@Jaap,
Ik denk dat Camaron doet wat Obama heeft nagelaten, namelijk: schoon schip maken. Bij een wisseling van de (politieke) wacht, heeft een nieuwe premier of president het draagvlak om in overeenstemming met zijn visie, maatregelen te nemen die voor iedereen acceptabel zijn omdat de maatregelen goed zijn uit te leggen zodat zijn naam wordt verbonden aan het nieuwe beleid. Tijdens crisissituaties is het draagvlak onder de bevolking meestal voldoende om pijnlijke maatregelen te kunnen nemen omdat deze maatregelen de burger weer enig perspectief biedt op betere tijden. Ik denk dat Obama, hoe goed hij het ook bedoeld en ondanks de weerstand van de Republikeinen, de FED of de ongeschreven traditionele banden tussen de minister van Financiën en Goldman Sachs, er niet in is geslaagd om op het gebied van het begrotingstekort een trendomkeer te weeg te brengen.
Volgens mij heeft Obama de kans gehad om aan het begin van zijn presidentschap het tij te keren en in de voetsporen van Bill Clinton te treden. Clinton is er tijdens zijn presidentschap in geslaagd om het begrotingstekort volledig weg te werken. In tegenstelling tot Camaron die zich afzet tegen het beleid van zijn voorganger, is het volgens mij voor Obama nu te laat om zich te beroepen op de financiële puinhopen die Bush heeft nagelaten omdat Obama in wezen met zijn Keyniaanse recept alleen maar meer van hetzelfde heeft gedaan. Namelijk het stimuleren van de economie ten koste van de overheidsbegroting.
De kans op de intrede van een nieuwe wereldmunt neemt alleen maar toe als blijkt dat Amerika zijn geldpolitiek weigert aan te passen aan de rest van de wereld. Grondstof- en olierijke landen zoals Rusland, Venezuela, Saoedi-Arabië, China en in de zeer verre toekomst misschien wel Afghanistan, zullen waarschijnlijk niet toestaan dat Amerika geld kan blijven bijdrukken uit het niets en met deze dollarbiljetten ongeveer een kwart van het wereldwijde energieverbruik voor hun rekening nemen.
Er zal vroeg of laat, al dan niet op basis van een gevoel van verontwaardiging of vanwege de schaarste aan grondstoffen en energie een gevoel van onbehagen kunnen ontstaan bij olieproducerende- en grondstofrijke landen. Deze onvrede zou weleens de aanzet kunnen geven tot een mentaliteitsverandering, resulterend in een gedragsverandering ten aanzien van de dollar. Hoe zouden we in deze context het volgende bericht moeten lezen:
‘De World Gold Council heeft de officiële reserves van de centrale banken bekend gemaakt. In het tweede kwartaal van 2010 waren de belangrijkste kopers van goud: Rusland +27,6 ton, Venezuela + 3,1 ton, Filippijnen +10.3 ton. De enige verkoper van goud was het IMF -38,5 ton. Hiernaast zijn de goud reserves van Saudi-Arabië bijgesteld van 143 ton tot 323 ton (+180 ton) ( http://www.goudmarkt.nl ,18/06/2010).’
Het gezeur over begrotingstekorten moet maar eens afgelopen zijn :-), de zomers moeten de komende jaren niet al te heet worden omdat de gletsjers dan te snel smelten. Je kunt je afvragen of politici onmachtig zijn, de problemen op het gebied van de watervoorziening niet zien, teveel aan hun hoofd hebben of hun hoofd in het gortdroge zand steken waardoor zij andere belangrijke problemen die van invloed zijn op de economie, en daarmee de mogelijkheid om het begrotingstekort terug te dringen, volstrekt lijken te negeren, te ontkennen of gewoon te missen!
In een reactie op EW 88 staat geschreven:‘Veel zal afhangen of de aard van toekomstige problemen op het gebied van voedselvoorziening, energievoorziening en waterhuishouding het kapitalistische systeem, waarbij geld geen nuttig instrument meer lijkt te zijn om te ruilen, te investeren en of te produceren maar waarbij het verzamelen van geld tot het allerbelangrijkste doel verheven lijkt te zijn, stand zal houden.
Bovengenoemde reactie lijkt sneller actueel te zijn dan verwacht omdat China in de toekomst staat is om één derde van de wereldbevolking van water te onthouden. Terug naar de G20. Op de top van de G20 zal niet besproken worden dat je van geld niet kunt eten. Je kunt geld hooguit als ruilmiddel gebruiken om productiemiddelen, consumentengoederen of consumptiegoederen te kopen. Van water kun je natuurlijk ook niet eten, maar water kan wel eens uitgroeien tot een belangrijkere productie- en machtsbron dan geld.
Geld kun je bijdrukken, water niet. Je kunt er hooguit voor bidden om de goden te behagen, al dan niet gepaard met een ritueel dansje zodat ze in hun broek pissen van het lachen, waarna ze jouw akkers bevochtigen. Waterschapbeheer lijkt belangrijker dan ooit en uit te monden op een spel van leven en dood! China krijgt of heeft al de macht om een derde van de wereldbevolking te ontzien van water. Zonder water geen productie, geen geld en geen leven. Zie: http://www.welingelichtekringen.nl/china-beslist-of-2-miljard-mensen-te-drinken-krijgen.html
Het is goed zeilweer of heet genoeg om te barbecueën! Ik kies voor het laatste. Goed weekend allemaal.
Wat bezuinigen en stimuleren betreft heeft iedereen op de G20 een beetje zijn gelijk gekregen: een ruim timeframe, waarin iedereen kan temporiseren en prioriteren, omdat, zoals Obama zei, “we niet allemaal tegelijk naar de uitgang kunnen rennen”. Lijkt er dus op, dat Cameron gelijk heeft gekregen: nu is het een kwestie van bilaatjes. Het meerdimensionale schaakspel op weg naar nieuwe evenwichten en crashbestendigheid gaat behoedzaam verder.
Wat bezuinigen en stimuleren betreft heeft iedereen op de G20 een beetje zijn gelijk gekregen: een ruim timeframe, waarin iedereen kan temporiseren en prioriteren, omdat, zoals Obama zei, “we niet allemaal tegelijk naar de uitgang kunnen rennen”. Lijkt er dus op, dat Cameron gelijk heeft gekregen: nu is het een kwestie van bilaatjes. Het meerdimensionale schaakspel op weg naar nieuwe evenwichten en crashbestendigheid gaat behoedzaam verder.
Gerelateerde artikelen
Marketingfacts. Elke dag vers. Mis niks!
Marketingfacts. Elke dag vers. Mis niks!