Economisch weerbericht (49): Waar blijft die “Change”?
Het was al vaker te horen maar als Der Spiegel en The Economist op dezelfde trom slaan, is het menens. Naast BNP ook BNG: productie is niet zaligmakend, breng vooral ook de gelukzaligheid in kaart. Duurzaamheid draagt daartoe bij: slimmere, betere groei in plaats van zo maar botweg meer. Als iets duidelijk is, dan wel dat de crisis ons “aangenamer” heeft gemaakt. Zo ontkent de conservatieve Deense minister van klimaat en energie Connie Hedegaard, die straks de klimaattop in Kopenhagen voorzit, dat ecologische issues het voorrecht van links zijn. “De goede staat waarin je iets geërfd hebt, doorgeven aan volgende generaties” vindt zij typisch een conservatieve waarde. Conservator zijn, het goede behouden – ja, als je het zo bekijkt.
We zijn aangenamer geworden, zachter zo u wilt, maar van een Age of Aquarius is geen sprake. Niks “Peace Will Guide the Planet and Love Will Steer the Sun”. Keihard knokken is het. Hooguit begint het gedachtengoed van Lucebert internationaal post te vatten: “Alles van waarde is weerloos”.
Het getouwtrek eromheen maakt het waardevolle zo mogelijk nog weerlozer: kijk afgezien van de ecologie naar de agenda van de G-20 in Pittsburgh. Consensus over de omvang en moment van een exit voor de stimulerings- en reddingsbiljoenen is er niet – waarschijnlijk moet er zelfs meer geld bij, evenmin als voor een nieuw fiscaal regime, de hervorming van financiële regels en de regeling van bonussen.
Kopenhagen, Pittsburgh, Bill Clinton’s Global Initiative – het is maar een actuele greep uit de goede bedoelingen, maar het is vooral too much. Zo gaan we nooit op tijd uit de econo/ecolo-crises komen. Hoe ik dat weet? Gewoon, ik trek de assessment door van de Lissabon-strategie.
Afgelopen woensdag openbaarde de Algemene Rekenkamer zijn bevindingen daaromtrent aan de Tweede Kamer. Negeneneenhalf jaar zijn er verstreken sinds de Europese regeringsleiders in Lissabon afspraken dat de Europese Unie in 2010 de “meest dynamische en concurrerende kenniseconomie van de wereld” moest zijn, met een “hechtere sociale samenhang en respect voor het milieu”. Mooie econo/ecolo-voornemens. Nederland steekt er jaarlijks 35 miljard in, maar hoe oordeelt de Rekenkamer na allerlei andere kritiek van de afgelopen jaren? De Lissabonstrategie is te veel, te onduidelijk, te rommelig en te vrijblijvend, hoewel de Europese Commissie vindt dat “the difficult economic circumstances imply that there is a need for an accelerated implementation of the Lisbon structural reforms”.
Projecteer dit op al die andere overlegstructuren. De G-20 bestaat nu tien jaar, is 13 keer bijeen geweest waarvan 3 keer sinds september vorig jaar: in Washington (Bretton Woods II), Londen en Pittsburgh. Dan hebben we nog de G-8 en sinds april de G-2, het overleg tussen China en Amerika. Inderdaad, de wereld moet voor het eerst samen door dezelfde deur. “Real change is possible” naar een “common future” van een wereld waar “the interests of peoples and nations are shared”. Maar ik houd mijn hart vast vanwege de slakkengang, de versnippering en de wazige focus waarmee daar aan wordt gewerkt. Om met Obama te spreken: “the magnitude of our challenges has yet to be met by the measure of our actions”. De G-20 mag dan voortaan de wereldeconomie gaan “leiden” en de opkomende landen krijgen meer te zeggen, maar of dat genoeg is?
‘Inderdaad, de wereld moet voor het eerst samen door dezelfde deur.’ Het is een open deur, maar dit streven is een utopie. Dit is nog nooit gelukt, en het zal ook nooit lukken. De wereldgeschiedenis staat bol van onevenwichtigheden, culturele- en religieuze verschillen, afgunst, wedijver, rancune, irreële vooroordelen en overdreven angstreacties om het verworven bezit, of waarde, te verliezen. Contrasten nemen eerder toe, dan dat zij afnemen. Overigens zie je dit proces ten tijde van crisissen vaker optreden omdat het eigen belang dan weer voorop wordt gesteld.
Volgens George Homans’ uitwisselingstheorie gaan mensen alleen maar met elkaar om op basis van de vraag of zij er genoeg voor terugkrijgen. Mensen zijn evenals duiven, met uitzondering van vredesduiven :-), wezens die op hun eigen voordeel uit zijn en die met de geringste kosten de grootste winst willen boeken. Mogelijke beloningen of voordelen kunnen variëren van materiële bijstand (olie) tot emotionele steun (Afghanistan). Zodra de voordelen, de voldoening ofwel het rendement van onze investeringen niet meer opwegen tegen de kosten, zal de relatie worden beëindigd en zal men al mokkend weer via de achterdeur de biezen pakken. Ook Steven Pont heeft hier een leuk en misschien wel hilarisch boekje over geschreven: ‘Alle liefde is economie’.
Ondanks de crisis lijken de conflicten, berekent op basis van een economische- en of sociale boekhouding, toe te nemen. We houden nauwlettend in de gaten hoeveel we in elkaar hebben geïnvesteerd. Nu het proces van protectionisme (sluipend) toeneemt, neemt de kans toe, dat landen, zelfs bondgenoten, de deuren voor elkaar sluit, net op het moment dat de ander met zijn exportgoederen, al dan niet via de haven van Antwerpen, binnen dreigt te komen.
Christine Lagarde, de Franse minister voor economie, industrie en werkgelegenheid, zegt dat sommige landen (waaronder Frankrijk met een luttele 0,3% groei) misschien formeel uit de recessie zijn, maar dat de crisis nog lang niet is bezworen. Er komen geen extra banen bij en de financiële wereld is nog niet geherstructureerd. De cirkel van hebzucht, kortzichtigheid, excessieve risico’s en (te hoge) bonussen moet worden doorbroken. Ook ligt protectionisme nog steeds op de loer.
Naschrift: “Volgens de Nederlandse Lissabonrapportages wordt aan het Lissabonbeleid (dat wil zeggen: het nationale beleid dat door het kabinet onder de noemer Lissabonstrategie is geschaard) in totaal circa € 35 miljard per jaar uitgegeven” (bron: Algemene Rekenkamer). Is dat niet toevallig ook precies het bedrag dat we straks moeten bezuinigen?
“Volgens de Nederlandse Lissabonrapportages wordt aan het Lissabonbeleid (dat wil zeggen: het nationale beleid dat door het kabinet onder de noemer Lissabonstrategie is geschaard) in totaal circa € 35 miljard per jaar uitgegeven” (bron: Algemene Rekenkamer). Is dat niet toevallig ook precies het bedrag dat we straks moeten bezuinigen?”
De 35 miljard waar jij het over hebt is volgens mij uitsluitend bedoeld om de staatsschuld (www.fd.nl/nieuws/prinsjesdag2009/13032685/ ) te verlagen. Ik denk dat de kosten voor de Lissabonstrategie daar nog eens bovenop komt.
Je kunt je zo langzamerhand afvragen wanneer het fout is gegaan en of het ooit nog goed komt! De schulden worden van de bedrijfsbalansen gehaald en vervolgens op de rekening van de staatsschuld bijgeschreven. Per saldo is er niets veranderd. De belastingbetaler komt in een spagaat terecht. Enerzijds moet de staatsschuld worden afgelost ten koste van de belastingbetaler en anderzijds hoopt men dat dezelfde belastingbetaler ook nog eens de schuldcarrousel weer op gang brengt. Volgens mij voldoende stof tot nadenken voor filosofen en sociologen!
Ja Arnoud, die 35 jaarlijkse Lissabonmiljarden zijn gedeeltelijk weggegooid geweest want ze hebben onvoldoende geleid tot voldoende Lissabonresultaat. De Rekenkamer concludeert dat het allemaal te vaag en te veel is geweest, vandaar mijn assessment: stop met Lissabon en hevel de gezonde delen over naar andere wereldwijde econo/ecolo-programma’s. FOCUS is de boodschap en niet van stokje naar stokje rennen om al je bordjes in de lucht te houden vanuit de tijd dat er nog niks aan de hand leek.
Focus op vertrouwen. Dat zou een interessante conclusie kunnen zijn na een boeiend televisieavondje. Tegenlicht en Nova leggen een paar wortels bloot die hebben geleid tot het ontstaan van de kredietcrisis, namelijk: ‘Het schenden van vertrouwen’.
Tegenlicht (www.vpro.nl/programma/tegenlicht/afleveringen/42104700/ ) heeft een indrukwekkende documentaire gemaakt over bewaakte en zeer luxueuze steden in India. Plekken waar alleen de rijken kunnen wonen. Daar waar de gemiddelde bouwvakker op slechts een halve kilometer in een krottenwijk woont en slechts 3 dollar per dag verdient, kunnen sommige rijke Indiërs zeer luxueuze woningen kopen in geprivatiseerde en beveiligde steden van minimaal 400.00 à 500.000 euro. Bovendien kunnen ze één a twee dienstmeisjes betalen. De kredietcrisis heeft ook hier zijn tol geëist. De klad zit er in. Het geld is op omdat (sommige) projectontwikkelaars het ontvangen geld niet hebben gebruikt voor datgene waar het oorspronkelijk voor bedoeld was, namelijk het bouwen van de luxueuze woningen. Sommige projectontwikkelaars hebben het geld gebruikt om te speculeren in nieuwe projecten. Nu ze failliet dreigen te gaan is het cirkeltje is weer rond. Sommige rijken zijn weer een stuk armer geworden.
Tijdens de uitzending van Nova (28/09/2009) vertelde een oud-medewerker dat de DSB Bank de volgende slagzin hanteerde: ‘Een oud-medewerker over één van de verkoopslogans binnen de bank: “Liegen mag, bedriegen niet”. Daarnaast probeerde DSB volgens de oud-medewerkers, in ieder geval tot voor kort, systematisch zoveel en zo hoog mogelijke koopsompolissen te verkopen, zonder rekening te houden met de financiële draagkracht van de klant. Lage rentes en – maandlasten verleiden de klant tot het afsluiten van een polis. (www.novatv.nl/page/detail/uitzendingen/7276/Oud-medewerkers+DSB+doen+boekje+open ).’
Gedrag wordt over het algemeen beloond, genegeerd of gestraft. Als het vertrouwen wordt beschaamd, moeten we niet verrast zijn als het herstel in de genoemde sectoren (bouw en verzekering) langer op zich laat wachten dan we oorspronkelijk gedacht zouden hebben. Consumenten zullen gevolg van het ontstane gevoel van wantrouwen, hun bestedingen op dat gebied uitstellen of er een andere bestemming voor vinden. Daarom lijkt het me niet ondenkbeeldig dat de DSB Bank en de verzekeringbranche nog jarenlang last zullen hebben van hun eigen gedrag. Het is de klant die bepaalt of zij hen willen belonen, negeren of sanctioneren. Bijvoorbeeld door aankopen uit te stellen of over te stappen naar de concurrent.
Wat mij betreft wordt er weer gefocust op fatsoenlijk gedrag. Er kan slechts sprake zijn van een periode met langdurige economische groei als er een stevig fundament is gelegd voor fatsoenlijk gedrag. Vertrouwen is zo’n pijler daarvan! Het gros van de consumenten wil alleen maar investeren in langdurige projecten, zoals een levensverzekering of een hypotheek, als er sprake is van een duurzaam vertrouwen in het bankwezen, de overheid en bijvoorbeeld projectontwikkelaars. Ik zou zeggen: ‘Zet de morele schouders eronder!’
Bravo! Jaap, je wordt op je wenken bediend. De veranderingen zijn in China al gaande. Als je de rijkste kunt worden met de verkoop van elektrische auto’s of de import van gerecycled papier, dan heb je bij al jouw klanten een hele grote bewustwordingsproces op gang kunnen brengen.
Zie: http://www.z24.nl/bijzaken/artikel_95481.z24/Rijkste_Chinees_is_baas_fabrikant_elektrische_auto_s.html
Wat een commotie. De woede begrijp ik wel. Pieter Lakeman van Hypotheekleed, roept spaarders op om hun geld van de DSB Bank af te halen (www.fd.nl/artikel/13337146/dsb-spaarders-kunnen-niet-meer-internetbankieren ). Hierboven schreef ik impliciet over het SGG-model door te stellen dat het gedrag van mensen, in dit geval de top van de DSB Bank, een tegenreactie kan oproepen in de vorm van een beloning, genegeerd worden of een (simpele) sanctie. Bijvoorbeeld door uit verontwaardiging het spaargeld van de rekening te houden.
Zodra mensen negatieve gevoelens ervaren of verontwaardigd zijn over andermans gedrag kan dit een tegenreactie oproepen. Mijns inziens speelt dit op dit moment bij de DSB Bank. Frappant is het feit dat niet alleen de DSB Bank hoge provisies ontvangt. Ook andere banken vullen hun koffers volgens Jeroen de Boer, zie http://www.z24.nl/analyse/artikel_95555.z24/Banken_vullen_koffers__maar_blijven_streng_met_hypotheek.html , hetzij alleen veel minder extreem dan de DSB Bank, waarvan Wouter Bos de provisies als idioot beschouwd.
Al met al zijn de kleinere banken, die het zonder staatssteun moeten doen, de klos. Tenminste als we hen mogen geloven. Jammer, genoeg vallen ook de ‘Veranderbanken’ zoals de Triodosbank en de ASN hieronder. Zij kunnen minder concurreren op de spaarmarkt terwijl ze het geld investeren in duurzaamheid.
De voetbalwereld is minder duurzaam dan de investeringen in bijvoorbeeld landbouw(grond). Alleen daarom al is het een overweging waard om eens na te denken waar u uw geld onderbrengt. Wellicht is de Triodos een goed alternatief.
Einde van de DSB? Ik denk dat het goed is dat de DNB (www.fd.nl/artikel/13401995/rechter-kent-noodregeling-dsb-toe ) heeft ingrepen. Ik vermoed dat er zo langzamerhand toch teveel mensen zijn, die er niet meer in geloven. De DSB heeft mijns inziens, als ik de berichtgeving goed heb gelezen, onvoldoende kunnen aantonen dat men naar een goed evenwicht heeft gezocht tussen de belangen van de bank en de belangen van de (zich bedrogen voelende) consument. Het zoeken naar eigenbelang lijkt in de gedachten van de consument aan de bank te blijven kleven. Als gevolg hiervan ontstaat er, zoals hierboven is beschreven, een tegenreactie welke uiteindelijk heeft geleid tot een ingrijpen van de DNB. Het einde lijkt nabij te zijn! Hoe het verder gaat met de sportsponsoring, moeten we afwachten.
Gerelateerde artikelen
Marketingfacts. Elke dag vers. Mis niks!
Marketingfacts. Elke dag vers. Mis niks!