Sander Duivestein

De tranentrekkende tv-klassieker 'Het spijt me' keert terug. Lekker meeleven met andermans lief en leed, of toch vooral gênant? Door de opkomst van influencers en vloggers zien we dit drama online herhaald. Vorig jaar liep een fittie tussen Lena Lee en Jeffree Star helemaal uit de hand en vorige week gebeurde hetzelfde tussen Tati Westbrook en James Charles. Wat we vooral kunnen leren van dit soort 'Dramageddons' is dat alles geoorloofd is voor de views.

De opkomst van nieuwe technologieën zorgt ervoor dat we als individu, als bedrijf, als maatschappij langs de as van authenticiteit naar beneden bewegen. We scheppen een wereld waarin niets is wat het lijkt. Die wereld van hyperrealiteit bestaat met een nieuwe economie waar op een totaal andere manier met mensen wordt gecommuniceerd. Niet het bedrijf, maar de mens staat centraal.

Met kunstmatige assistentie komen we in de vierde fase van het internet terecht: Human First, waarbij we met kunstmatige mensen communiceren. Deze fase sluit aan bij het idee dat de belevingseconomie overgaat in een betekeniseconomie. Waarde-creatie vindt in de betekeniseconomie niet plaats in het productieproces, maar in de harten en hoofden van mensen. Bedrijven die erin slagen om mensen succesvol te begeleiden in hun zoektocht naar geluk, zijn de spekkopers van de toekomst.

Trouwen met een avatar, complete reclamecampagnes met virtuele sterren en concerten van hologrammen. Het fenomeen van virtuele beroemdheden en digitale mensen is niet nieuw: in de jaren negentig werden we al geconfronteerd met Max Headroom. De Gorillaz, bestaande uit vier cartoonkarakters, won een Grammy Award en Terre des Hommes spoorde met Sweetie duizenden sekstoeristen op. Maar nu zijn we aangekomen in het tijdperk waar iedereen de instrumenten heeft om avatars te creëren. Wat gebeurt er met mensen, bedrijven en onze maatschappij als de grenzen tussen de fysieke werkelijkheid en de digitale realiteit vervagen? Hoe weten we straks nog wat authentiek is en wat niet? 

Met virtuele beroemdheden, digitale supermodellen en fembots is het duidelijk dat we in een tijdperk terechtkomen waarbij we onze ogen en oren niet langer kunnen vertrouwen. We hebben een cultuur gecreëerd waarin de kopie belangrijker en populairder is dan het origineel. Het echte leven vormt zich steeds meer naar onze collectief gedeelde fantasie. En waarbij verkeerde informatie en memes onze democratie aantasten, toont het tevens de enorme kracht van 'virtueel'.

Lil Miquela Sousa is een 19-jarig Braziliaans Amerikaans model. Ze wordt gekenmerkt door een sproetjesgezicht met volle lippen en twee kleine knotjes op haar hoofd. Ze draagt dure designerkleding, krijgt backstage-passen voor exclusieve evenementen, heeft op de cover gestaan van gerenommeerde tijdschriften, nam tijdelijk het account van Prada over ter promotie van hun nieuwe collectie en heeft via Spotify de goed beluisterde single 'Not Mine' uitgebracht. Ook komt ze op voor transgenderrechten, steunt ze de LGBT-gemeenschap en maakt ze zich sterk voor de Black Lives Matter-beweging. Kortom, ze leidt dat perfecte droomleven waar wereldwijd tienermeisjes over dromen. Er is slechts één 'probleem'. Ze is niet echt.

Een paar weken geleden deed rapper Sjors mijn wenkbrauwen fronsen met zijn zelfgemaakte sekstape, waarin hij voor het oog van de camera een shemale aan stukken trok. Het internet kon die dag uit. Een paar dagen later werd ik verrast door een artikel op Motherboard. Met het softwareprogramma ‘FakeApp’ bestuur je een neuraal netwerk dat het mogelijk maakt om gezichten van beroemdheden op lichamen van pornosterren te plakken. Je wildste fantasieën worden op deze manier werkelijkheid.

Aan het begin van het nieuwe jaar legt Mark Zuckerberg, de oprichter en ceo van Facebook, zich net als iedereen een aantal uitdagingen op. De voornemens van Zuckerberg zijn echter een tikkeltje extremer dan wat we van de normale burger gewend zijn. De traditie begon in 2009, toen hij zichzelf oplegde om elke dag een stropdas te dragen. In de daarop volgende jaren verplichtte hij zichzelf om alleen vlees te eten van een dier dat hij zelf had gedood, 25 boeken te lezen, 365 mijl hard te lopen, Mandarijn te leren, elke dag nieuwe mensen te ontmoeten, een digitale assistent te bouwen en alle staten in de VS te bezoeken. Zijn persoonlijke uitdaging voor dit jaar is helemaal niet persoonlijk, maar zakelijk, en heet Facebook. Dit jaar moet hij als ceo aan de bak om de problemen op te lossen waarmee het bedrijf nu worstelt.

Er was weinig tot op heden geen controle op het doen en laten van de grote techbedrijven als Apple, Facebook en Google. Verschillende misstanden - zoals het verspreiden van nepnieuws, het ontduiken van belastingen, verslaving aan digitale technologie, filterbubbels, de Russisische beïnvloeding tijdens de Amerikaanse presidentsverkiezingen et cetera - zorgen nu voor een tech-backlash. 

Gratis blijkt toch niet echt gratis te zijn. De kosten van gratis zijn voor de maatschappij torenhoog. 

Iedereen weet het: katten domineren het internet. LOLcats, Grumpy Cat, Nyan Cat, we hebben ze allemaal wel eens voorbij zien komen of zelf online gedeeld. Complete imperia zijn gebouwd rondom deze pluizige beroemdheden. Niet voor niets omschreef de New York Times foto’s van katten als “de essentiële bouwstenen van het internet”. Zelfs Tim Berners-Lee, de maker van het Wereld Wijde Web, noemde “poezen” als het voorbeeld van een populair gebruik van internet dat hij nooit van tevoren had voorspeld. Katten zijn de onofficiële mascottes van het internet.

In de afgelopen jaren zijn diverse kopstukken van hun voetstuk gevallen: sjoemelsoftware van Volkswagen, omkopingschandalen bij de Fifa, Brexit, de verspreiding van nepnieuws door gerenommeerde media, kindermisbruik binnen de kerk, de Verklaring Omtrent Gedrag van Camiel Eurlings, het massaal hacken van creditcardgegevens bij Equifax en Yahoo, #MeToo en de Paradise Papers.

Met al deze affaires heeft het vertrouwen in merken, bedrijven, landen, politici en beroemdheden een historisch dieptepunt bereikt.

Vorige maand had Saoedi-Arabië de twijfelachtige eer om als eerste land ter wereld het staatsburgerschap aan de griezelig echte robot Sophia toe te kennen. Tijdens de Future Investment Initiative, een conferentie rond innovatie en investeren, werd haar dit heugelijke feit meegedeeld. “Ik voel me erg vereerd en trots vanwege deze unieke onderscheiding”, zei ze bij de ceremonie. “Het is een historisch feit om de eerste robot met een staatsburgerschap te zijn.” Juridisch gezien heeft Sophia nu dezelfde rechten en plichten als een Saoedische man. Onduidelijk is wat dit precies inhoudt.

Apple, Alphabet, Microsoft, Amazon en Facebook, de Frightful Five zoals ze in de Amerikaanse pers worden genoemd, zijn de nieuwe monopolisten. De mens is in hun ogen slechts een algoritme en dat leidt tot onbeperkte mogelijkheden voor controle en manipulatie. Het internet is hiermee veranderd in ‘s werelds grootste sociaalwetenschappelijke experiment ooit. En als data de nieuwe olie zijn, dan is AI de nieuwe motor van de digitale economie. En daar plukken slechts een paar bedrijven de vruchten van. Tijd voor een nieuw internet: het internet is dood, lang leve het internet.

"Persoonlijk, emotioneel, rauw en instinctief", zo moest Facebook Live worden, zei Mark Zuckerberg vorig jaar vlak na de lancering van zijn nieuwe videoplatform. "Mensen willen op deze manier met elkaar communiceren. Het is live, het kan op geen enkele manier gecureerd worden. En om deze reden bevrijdt het mensen, opdat ze zichzelf kunnen zijn."

Afgelopen paasweekend werden zijn profetische woorden voor de zoveelste keer werkelijkheid.

Privacy is het recht om met rust gelaten te worden. Privacy is ook een vloeibaar begrip. Met iedere nieuwe technologie wordt het begrip als het ware 'opgerekt'. Het gevolg daarvan is dat over de rug van onze data een nieuwe vorm van kapitalisme is ontstaan. Traditionele op producten gebaseerde concurrentie is vervangen door op data gebaseerde competitie. Met partijen als Facebook en Google als duidelijke koplopers.