Exponentieel groeiende platformorganisaties: alleen de lusten en niet de lasten?

30 maart 2015, 11:30

Steeds meer slimme ondernemers maken slim gebruik van nieuwe technologie en kunnen daardoor spectaculair groeien. Voorbeelden zijn AirbBnb, Uber, Kickstarter en Marktplaats. Deze organisaties zijn in staat een groeicurve te laten zien die exponentieel is, dankzij de integrale toepassing van onder andere community’s, big data, slimme algoritmes en nieuwe technologieën. Zij worden geprezen om hun innovatiekracht en de manier waarop ze de gevestigde orde wakker schudden. Door anderen te faciliteren hun huis te verhuren, verwerkt Airbnb bijvoorbeeld meer transacties dan enig hotelketen ooit zou kunnen. Door deze faciliterende rol op te pakken, maken dit soort organisaties een groei door waar een kromgetrokken hockeystick niet tegenop kan. Maar is dit een gezonde groei? En ten koste van wat wordt deze groei gerealiseerd? En is dit een nieuwe vraag? In dit stuk mijn eerste vraagtekens. Of in ieder geval een aanzet voor een discussie.

Vanuit Crowd Expedition interview ik jaarlijks ruim honderd ondernemers en experts rondom de opkomende platformeconomie. Een economie waarin individuen elkaar op platformen vinden om zaken als geld (crowdfunding), materialen (deeleconomie) of kennis (crowdsourcing) te delen. Dit doe ik om te ontdekken wat er nu echt speelt, om door de hype heen te prikken en te ontdekken wat er moet gebeuren om van deze in mijn ogen fantastische nieuwe ontwikkeling op lange termijn een duurzaam model te maken. Duurzaam in de zin dat alle betrokken partijen hier maximale waarde uit halen.

Groei zonder beperkingen

Deze week werd ik via een blog van Marco Derksen gewezen op een veel gedeelde quote van Tom Goodwin:

“Uber, the world’s largest taxi company, owns no vehicles. Facebook, the world’s most popular media owner, creates no content. Alibaba, the most valuable retailer, has no inventory. And Airbnb, the world’s largest accommodation provider, owns no real estate. Something interesting is happening.”

Goodwin verwijst naar een nieuw type organisatie die ondernemers in staat stelt om in no-time vanuit het niets marktleider te geworden in een segment. Niet door zelf een eigen materieel imperium op te bouwen, maar door gebruik te maken van de middelen van anderen. Op die manier kon volgens de quote van Goodwin Airbnb in een paar jaar de grootste accommodatie aanbieder te wereld worden, zonder ook maar één eigen accommodatie te bezitten en kon Uber het grootste taxibedrijf ter wereld worden zonder één eigen taxi. Rachel Botsman vatte dit mooi samen in de twee onderstaande slides:

De hype voorbij

Bovenstaande voorbeelden zijn indrukwekkend en fascinerend. Als ondernemer en voorstander van innovatie heb ik hier in eerste instantie alleen maar respect voor. Maar het is ook belangrijk om naar de toekomst te kijken. De reden waarom dit soort organisaties zo snel kunnen groeien, is omdat zij zelf zo min mogelijk middelen zelf bezitten, hiermee minimaal kapitaalintensief zijn en alle processen tot op het bot hebben uitgekleed, geautomatiseerd of uitgesloten. Risico’s hebben zij voor zichzelf tot het minimum teruggebracht. Het risico ligt waar mogelijk bij de crowd, terwijl de macht en de opbrengst in handen van het platform zijn.

De Uber(Pop) chauffeur

Neem het voorbeeld van Uber(Pop): het grootste taxibedrijf ter wereld zonder een enkele eigen taxi. De auto is in privébezit van de chauffeur. In veel gevallen was dit al het geval voordat deze persoon voor Uber ging rijden, maar ik merk steeds vaker dat chauffeurs een auto kopen of leasen (in Amerika kun je een auto per week leasen en bemiddeld Uber ook bij het leasen van een auto) om voor Uber te kunnen gaan rijden.

In ieder geval is het risico rondom de auto wat betreft verzekering, afschrijving en onderhoud voor de rekening van de chauffeur. Dit terwijl de chauffeur geen enkele inspraak heeft op het beleid van Uber. Niet op het aantal chauffeurs dat wordt aangenomen (wat direct gevolgen heeft voor het aantal ritjes), de tarieven die de klanten betalen, de fee van Uber, etcetera.

Op het moment dat een exponentiële platformorganisatie als Uber een monopoliepositie heeft verworven, staat de chauffeur met zijn rug tegen de muur: er is geen of wellicht beperkte keuze in opdrachtgevers. En ondanks dat je kunt zeggen dat de chauffeur ook zelf een andere baan kan zoeken, is dit in de praktijk niet zo eenvoudig.

Niet uniek

Na het lezen van bovenstaand verhaal zou je kunnen pleiten dat exponentiële organisaties zorgen voor een verschraling van de arbeidsmarkt, maar eigenlijk legt zij een trend bloot die al langer gaande is in de flexibilisering van de arbeidsmarkt. Werkgevers ontslaan hun mensen en masse, en nemen deze zelfde werknemers als zzp’er in dienst. Gisteren nog te lezen op nu.nl: ‘Sensire wil 600 thuisverzorgenden ontslaan en inhuren als zzp’er’.

Ook bij een organisatie als PostNL zie je bij de pakketbezorgers iets soortgelijks gebeuren. Allemaal zelfstandigen (volgens Zembla heeft PostNL een convenant met de Belastingdienst dat het oké is dat de bezorgers slechts 1 opdrachtgever hebben) die naar de richtlijnen van PostNL een mooi wit busje leasen (en hier 5 jaar aan vastzitten), maar vervolgens geen enkele rechten en zekerheden hebben wat betreft werkzaamheden en tarief. De uitzending van Zembla ‘voor jou 10 anderen’ is zeker de moeite van het kijken waard.

Discussie

De discussie die dit jaar los gaat (en zo niet dan bij deze) is welke verantwoordelijkheden platformen moeten gaan hebben richting de verschillende betrokkenen. Omdat anders de groei ten koste gaat van iedereen, behalve het platform/de organisatie zelf. En dan is die nieuwe economie opeens helemaal niet zo nieuw meer.

Deze blog is onderdeel van een serie waarin ik naar de dillema’s in de platform economie kijk. In een volgende blog ga ik in op de rol van deze exponentiële ‘bulldozers’ en schets ik een visie voor de toekomst.

Martijn Arets
onderzoeker en ondernemer bij Professional Outsider Consultancy

Martijn Arets is internationaal expert op het gebied van schaalbare online platformen als Airbnb (deeleconomie), Kickstarter (crowdfunding) en Uber (‘gig’ economy). Hij interviewde ruim 400 ondernemers en experts in 13 landen over deze ontwikkelingen. Zijn duidingen, analyses en gedachten deelt hij door het publiceren van artikelen, video's en boeken. En door het geven van presentaties op (internationale) congressen en advies aan publieke en private organisaties die deze 'nieuwe' wereld willen begrijpen en betreden. Martijn schreef eerder het boek ‘Brand Expedition, een reis langs de 20 meest inspirerende Europese merken’, 'Crowdfunding, de hype voorbij' en 'Crowdfunding voor Dummies. In 2020 kwam zijn nieuwste boek 'Platformrevolutie - Van Amazon tot Zalando, de impact van platformen op hoe wij werken en leven" uit. Hij werd in 2011 door Sprout verkozen tot de ‘beste ondernemer van het jaar’ en vertegenwoordigd Nederland als een van de ’40 Young Potential European Leaders under 40’.

Categorie
Tags

3 Reacties

    Jan

    Interessant artikel Martijn!

    Dat het risico ligt bij degenen die hun eigen auto/huis etc. etc. verhuren, en niet bij Uber/Airbnb is natuurlijk een vreemde situatie. Anderzijds levert het deze mensen nu wel geld op, waar zij anders misschien inkomsten hadden misgelopen.

    Daarom vind ik het PostNL voorbeeld ook wel een situatie die je apart moet zien van AirBNB en Uber. Bij Airbnb en Uber zijn het toch ‘extra’ inkomsten die de verhuurders anders niet zouden maken.

    Bij PostNL is het natuurlijk wel zo dat zij massaal mensen ontslaan om hetzelfde werk vervolgens te laten doen door ZZP’ers.

    Wat ik probeer te zeggen is dat de verantwoordelijkheden zeker ook deels bij de ‘werkgever’ moeten liggen, maar bij AirBNB, Uber (en ook bijv. Snappcar) zijn het toch voornamelijk extra inkomsten die mooi meegenomen zijn..

    Bij Snappcar ben je als verhuurder overigens uitstekend verzekerd als jij je auto verhuurt. (Zijn zij wat dat betreft een vreemde eend in de bijt?) En ben je bij AirBNB niet ook gewoon verzekerd tegen diefstal en andere vervelende gebeurtenissen?


    30 maart 2015 om 12:30
    Nick

    In zijn algemeenheid is de platformeconomie een veel natuurlijker model dan het centrale model waar we de afgelopen eeuwen mee hebben gewerkt. Want kijk naar de natuur: Interactie en ruil vindt altijd plaats tussen twee partijen zonder tussenkomst van een derde partij. Dat is ook logisch, want welke waarde voegt een gecentraliseerde partij toe? Naar mijn idee vrij weinig. Daar zullen we het allemaal wel over eens zijn.

    Interessanter is de vraag wat dit betekent voor de economie en voor de kansen van mensen. Wat je ziet gebeuren is dat de verantwoordelijkheid en de risico’s inderdaad verschuiven van het centrale orgaan naar het individu zelf, vooral als het gaat om inhuren van ZZP’ers ipv. werknemers. Ik voorzie daarmee dat de markt in alle opzichten een enorm veel competitiever wordt. Er zal alleen plek zijn voor de sterkeren en de zwakkeren zullen afvallen. Dat is zorgwekkend, want wie draagt dan zorg voor de zwakkeren van de arbeidsmarkt? Waar moeten die gaan werken in een maatschappij waarbij ook nog eens ’n heleboel banen verloren gaan omwille van automatisering? That’s where the good old central system comes in: Het gecentraliseerde model zoals we dat nu kennen fungeert daarmee als het ware als solidair beginsel. De werknemers die relatief veel waarde toevoegen dragen zorg voor de werknemers die weinig tot geen waarde toevoegen. Kortom: Het draait net als vroeger weer om de vraag hoe liberaal vs. gereguleerd dit model moet worden. Vandaag de dag ligt er erg veel focus op innovatie. Aangezien innovatie vooral van de brightest minds komt is het de vraag: Hoe sterk willen we de focus op innovatie leggen ten koste van de zwakkeren in de samenleving/arbeidsmarkt? Vooral ’n morele kwestie maar wel belangrijk om juist nu bij stil te staan…


    30 maart 2015 om 20:11
    Roger van den Berg

    Interessante trend analyse Martijn.

    Eén belangrijk aspect van de deeleconomie is overvloed. In het licht van duurzaamheid is het delen van deze overvloed in plaats van ze te verspillen een belangrijke succesfactor voor veel van de door jou genoemde en andere bedrijven. En door slimme technologie, weten vraag en aanbod elkaar heden ten dage steeds makkelijker te vinden. De autobezitter die zijn auto optimaler wil benutten, evenals de huizenbezitter, kan makkelijker klanten vinden, zonder veel extra kosten te maken. Iets te veel gekookt? Via Thuis afgehaald kun je eenvoudig iemand vinden die zelf geen zin heeft te koken. De systemen gaan echter ten onder aan eigen succes. Er wordt niet slechts overvloed gedeeld, er wordt door de schijnbaar lucratieve handel via platformorganisaties steeds meer overvloed toegevoegd. De thuiskok begint zijn eigen afhaal restaurant, huizen worden verbouwd om via Airbnb verhuurd te worden en kleine zelfstandigen schaffen zich een auto aan om Uber-taxi chauffeur te worden. Zowel de traditionele markt als de platformeconomie raken door de toename van deze capaciteit ontregelt. En op termijn zal zich dat weer stabiliseren. Op welk moment valt moeilijk te voorspellen, maar er is in ieder geval iets veranderd in de manier van zaken doen en vele markten zullen wakker geschut zijn!


    30 maart 2015 om 21:27

Marketingfacts. Elke dag vers. Mis niks!