De Titan-tragedie veranderde onze feeds in een morbide spektakel
De Metagids #71 - Hebben we het juiste evenwicht gevonden tussen informatie, amusement en respect voor menselijk lijden?
De recente tragedie van de Titan-onderzeeër – waarbij vijf bemanningsleden hun leven verloren tijdens een expeditie naar het wrak van de Titanic – was op sociale media uiteraard een virale hit. De Titan-tragedie ontpopte zich tot een verontrustend spektakel, vol van memes, politiek commentaar en sociale media speurwerk. Zo werd een “educatieve” animatie van een imploderende onderzeeër afgelopen week miljoenen keren bekeken.
Amusing ourselves to death
In zijn profetische boek “Amusing Ourselves to Death” waarschuwde mediacriticus Neil Postman’s voor een samenleving waar amusement en entertainment de overhand krijgen boven inhoudelijke discussie en diepgaande reflectie. Postman argumenteerde dat we, in onze obsessie om geamuseerd te worden, het vermogen verliezen om de ernst van bepaalde situaties te herkennen. Het gedrag dat werd tentoongesteld na de Titan-tragedie is een voorbeeld van dit fenomeen.
“Wanneer een volk wordt afgeleid door trivia, wanneer het culturele leven wordt geherdefinieerd tot een voortdurend rondje vermaak, wanneer een serieus publiek gesprek een vorm van babytalk wordt, wanneer, kortom, een volk een publiek wordt, en zijn bestuur een circusact, dan verkeert een natie in hoog risico: een cultuurdood is een reële mogelijkheid.”
Cultuurdood als reële mogelijkheid
In plaats van de ernst van de situatie te erkennen, werd de tragedie omgezet in een bron van vermaak en satire. Een cultuurdood wordt zo steeds meer een reële mogelijkheid.
Ook de Franse filosoof Guy Debord zou kritiek hebben gehad op de reacties op de Titan-tragedie. In zijn boek”De spektakelmaatschappij” stelde hij dat we in een samenleving leven waarin authentieke sociale interacties zijn vervangen door zijn vervormde weergave: het spektakel. In het geval van de Titan, werd het verhaal van de verloren onderzeeër en de daaropvolgende zoektocht een spektakel, losgekoppeld van de tragische realiteit van het verlies van menselijk leven.
Debord schreef over de spektakelmaatschappij als een plaats waar het imago de boventoon voert en de realiteit vervangt, waarin we consumeren en worden geconsumeerd door beelden. Dit is duidelijk te zien in de wijze waarop de Titan-tragedie werd gebruikt om op sociale media eigen content veelvuldig te promoten. Diverse influencers zagen hierdoor in korte tijd hun aantal volgers met tienduizenden toenemen.
Hypocrisie in de media
De reactie op de Titan-tragedie is een spiegel van onze huidige samenleving, waarin het spektakel en amusement de ernst en de realiteit van een situatie overschaduwen. Oud-president Barack Obama besteedde er deze week ook aandacht aan. Hij hekelde de hypocrisie in de media. Wel aandacht voor vijf mensen in een onderzeeër, maar geen aandacht voor een gezonken vluchtelingenboot met meer dan 700 inzittenden.
Het is hoogst tijd om onze online cultuur te heroverwegen en ons af te vragen of we het juiste evenwicht hebben gevonden tussen informatie, amusement en respect voor menselijk lijden. Het is zeker iets om over na te denken de volgende keer dat we geconfronteerd worden met een tragedie die zich ontvouwt in de digitale arena.
Sander Duivestein is professioneel spreker, trendwatcher, internetondernemer, adviseur, auteur en columnist over de impact van nieuwe technologie op mens, bedrijf en maatschappij. In dienst van VINT (het Verkennings Instituut Nieuwe Technologie van ICT-dienstverlener Sogeti) heeft hij aan meerdere onderzoeken meegewerkt. In de afgelopen jaren schreef hij meerdere boeken en rapporten over Bitcoin, Internet of Things, Wearables, Big Data, Social Media, Mobile, Cloud en de economische crisis. Sander is veel in de traditionele media terug te vinden. Regelmatig wordt hij gevraagd om zijn opinie in dag- en weekbladen, op de radio en op televisie te delen. Zo was hij onder andere te gast in Pauw en Witteman, Brandpunt en Nieuwsuur.