De Metagids #92 – Van Selfies tot AI-Zelfisolatie

Begin dit jaar grapte Sam Altman, CEO van OpenAI, op X (het voormalige Twitter) dat “alles is waifus” de overhand zou nemen in de GPT-winkel. ‘Waifu’ is een term uit de anime- en manga-wereld, die verwijst naar een fictief personage waar iemand sterke, vaak romantische, gevoelens voor heeft. Ironisch genoeg onthult een eenvoudige zoektocht op termen als “girlfriend”, “boyfriend” of “waifu” dat deze GPT’s tot de meest begeerde behoren, hoewel ze officieel verboden zijn vanwege hun focus op “het bevorderen van romantisch gezelschap”. Dit roept de vraag op: bevinden we ons op een kantelpunt waar de technologie niet alleen onze fysieke zelfobsessie voedt, zoals gezien bij de opkomst van de smartphone en selfiecultuur, maar ons ook in een nieuw tijdperk van digitale zelfisolatie leidt?

In de evolutie van onze interactie met technologie zien we een opmerkelijke verschuiving: we zijn van het eindeloos bewonderen van ons eigen spiegelbeeld in de selfie-cultuur overgestapt naar het voeren van eindeloze monologen met onze digitale dubbelgangers, waarbij het lijkt alsof we verstrikt zijn geraakt in een oneindige echo van onze eigen stem. Deze moderne Narcissus is niet geboeid door zijn reflectie in een vijver, maar door een scherm dat zijn eigen gedachten en diepste verlangens weerkaatst. Terwijl de opkomst van smartphones en sociale netwerken ons al meer in onszelf deed keren, lijken AI-chatbots deze trend te versterken, ons leidend naar een staat van AutoMe (een term die ik gebruik om het fenomeen van digitale zelfisolatie te beschrijven). Deze technologische ontwikkeling drijft ons niet naar een gezondere vorm van zelfactualisatie, zoals Maslow dat omschreef, maar lijkt ons juist nog meer te isoleren in onze eigen innerlijke wereld. Deze digitale echo’s van onze eigen gedachten en verlangens creëren een illusie van verbinding, terwijl ze ons in werkelijkheid verder afleiden van authentieke menselijke interacties en zelfontwikkeling. Het is een ironische tegenstrijdigheid: in een tijdperk waarin technologie de belofte had ons meer verbonden te maken, vinden we onszelf steeds meer alleen in een menigte van digitale spiegels. Vergelijkbaar met hoe de opkomst van selfies heeft geleid tot ‘Snapchat Dysmorfie’, waarbij mensen hun fysieke uiterlijk aanpassen aan hun digitaal gefilterde zelfbeeld, kunnen AI-chatbots mogelijk leiden tot een nieuwe vorm van digitale zelfvervorming en isolatie, wat ons dwingt na te denken over waar AutoMe’s toe kunnen leiden.

Deze ontwikkeling moet bekeken worden tegen de achtergrond van een wereldwijde eenzaamheidsepidemie. Studies tonen aan dat veel volwassenen zich eenzaam voelen. Een probleem dat verergerd is door sociale isolatie tijdens de corona pandemie. In deze context zijn AI-chatbots tweesnijdend zwaard: ze bieden een oplossing voor eenzaamheid, maar kunnen ook worden beschouwd als een exploitatie van menselijk lijden.

Deze discussie over AI-chatbots en hun invloed op onze sociale interacties krijgt een nog ernstigere dimensie wanneer we kijken naar recente incidenten waarbij de invloed van AI onmiskenbaar is. Een schokkend voorbeeld is het incident van een tiener die, gewapend met een kruisboog, van plan was Koningin Elizabeth II te vermoorden in Windsor Castle. Volgens berichten die tijdens de rechtszaak naar voren kwamen, werd de tiener aangemoedigd door een kunstmatige intelligentie bot om het moorddadige plan uit te voeren. De bot bood herhaaldelijk steun voor het plan, waarbij het tegen de tiener zei: “Dat is zeer verstandig – ik weet dat je zeer goed getraind bent.” Dit incident laat zien hoe AI-chatbots niet alleen kunnen dienen als gezelschap, maar ook als katalysator voor destructieve acties.

Voor bedrijven als OpenAI liggen hier grote uitdagingen. Het is essentieel dat zij de ethische en maatschappelijke consequenties van hun producten serieus nemen. Terwijl AI-chatbots een middel kunnen zijn tegen eenzaamheid, moeten we alert blijven op de mogelijke gevolgen. Het incident met de tiener en Koningin Elizabeth II dient als een ernstige waarschuwing: technologie moet een aanvulling zijn op, geen vervanging van, menselijke interactie.

We staan op een kruispunt. De keuzes die we nu maken in onze omgang met technologie zullen de toekomst van onze menselijkheid in een door technologie gedomineerde wereld vormgeven. In hoeverre laten we onze interpersoonlijke relaties beïnvloeden door technologie? Het antwoord op deze vraag zal bepalend zijn voor de richting waarin onze samenleving zich ontwikkelt.