De evolutie van vertrouwen

20 augustus 2014, 05:00

De toekomst is het tegenovergestelde van de gecentraliseerde 20ste eeuw

“The internet is still at the beginning of its beginning. […] The last 30 years has created a marvelous starting point, a solid platform to build truly great things. However the coolest stuff has not been invented yet — although this new greatness will not be more of the same-same that exists today. It will not be merely ‘better’, it will different, beyond, and other.”

Bovenstaande woorden zijn afkomstig van internetvisionair Kevin Kelly. Recentelijk vertrouwde hij deze gedachten aan het digitale canvas toe in zijn artikel “You Are Not Late”. Zijn woorden zijn midden in de roos. De grootste verandering staat ons nog te wachten en deze heeft te maken met de wijze waarop mensen elkaar vertrouwen en met elkaar zaken doen.

De Engelse antropoloog Robin Dunbar postuleerde in 1993 zijn befaamde axioma ‘Dunbar’s number‘. Uit zijn onderzoek blijkt dat mensen een cognitieve grens hebben ten aanzien van het aantal individuen waarmee ze een stabiele en sociale relatie kunnen onderhouden. Dit getal, 150, is de afgelopen 10.000 jaar bepalend geweest hoe we de wereld behapbaar maken. Voorheen konden we elkaar simpelweg in de ogen kijken om te weten of we de ander konden vertrouwen. Maar met de steeds groter wordende gemeenschappen liepen we tegen de grens van ons eigen kunnen aan.

Om deze barrière te slechten hebben we ‘command and control‘-hiërarchieën zoals koninkrijken, kerken, staten en bedrijven in het leven geroepen. Het is een noodzakelijk kwaad om te kunnen samenleven in grote groepen. Je moet echter van goede huize komen en in sterke schoenen staan om allerlei verleidingen aan de top te weerstaan. Macht leidt al snel tot machtsmisbruik door de personen die zich aan de toppen van deze hiërarchieën bevinden. In de documentaire ‘The Corporation‘ (2003) worden bedrijven zelfs een-op-een vergeleken met psychopaten. De economische crisis van 2008 is misschien nog wel het beste voorbeeld om duidelijk te maken hoe het vertrouwen beschaamd kan worden.

De democratiserende werking van informatietechnologie

Overal waar we nu om ons heen kijken, zien we deze geïnstitutionaliseerde hiërarchieën terug. Het is tot op heden de enige manier om met elkaar op grote schaal samen te leven en te werken. Nu zien we echter de opkomst van op technologie gebaseerde vertrouwenssystemen die schaalbaar zijn tot in het oneindige. Deze systemen zijn niet langer gebonden aan een limiet.

De eerste van deze systemen was de boekdrukkunst. Zo’n vijfhonderd jaar geleden werd deze geïntroduceerd door Gutenberg en deze technologie veroorzaakte een ware kennisexplosie. Op grote schaal kon kennis gedistribueerd worden. De boekdrukkunst had een democratiserende werking. Niet langer was lezen alleen voorbehouden aan edellieden en de kerk, maar ook het gewone volk had nu de beschikking over dezelfde kennis. Hierna volgden nog vele technologieën die eenzelfde effect veroorzaakten, waaronder recentelijk het Internet en Bitcoin.

Het netwerk is de vertrouwde partij

Bovenop al deze technologieën wordt nu de platformeconomie gebouwd. Dankzij deze nieuwe economie zien we een terugkeer naar het verleden ontstaan. Menselijk contact voert weer de boventoon. Bedrijven als Airbnb en Uber maken gebruik van beoordelingsmechanismen die inzichtelijk zijn voor iedereen. Je kunt de verhuurder van een appartement beoordelen, maar ook de gast. Je kunt de chauffeur beoordelen, maar ook de passagier.

Vertrouwen is niet iets wat nog langer bewaakt en gecontroleerd wordt door bedrijven, instituten en overheden, maar is iets wat je online opbouwt. Het netwerk, het algoritme, is de vertrouwde partij waarbij de reputatie van het individu (of een intelligente machine) de nieuwe wisselkoers is. In deze nieuwe wereld gaat het niet langer om het bezitten van producten, maar om services die toegang bieden tot deze producten. In de praktijk zien we dit principe nu overal terugkomen: hotel als een service, taxi als een service, gezondheid als een service, bankieren als een service en zelfs een fietsenmaker als een service.

Nieuwe manier van werken

Het geheim van de toekomstige bedrijven is de crowdsourcing van productie. In zo’n netwerkeconomie, waarin waardecreatie plaats vindt op platforms, heb je als economische entiteit dus altijd minimaal een van de volgende rollen: óf je bent een consument óf je bent een producent óf je bent het platform zelf. In de praktijk zullen die rollen sterk door elkaar lopen.

Bedrijven die mee willen in de netwerkeconomie moeten dus wezenlijk anders kijken naar hun processen. Ze moeten bedrijfsfuncties gaan organiseren rond platforms. En ze moeten hun medewerkers, leveranciers en klanten gaan zien als deelnemers op die platforms. Dat betekent dat de grenzen van de organisatie als vanzelf gaan vervagen. Wie wanneer welke rol vervult – consument, producent of platform – wordt minder van belang voor het eindresultaat. Het umfeld van de organisatie wordt niet langer ingevuld door overzichtelijke units, maar door een menigte van autonome ‘platform agents’.

Wie bezit de toekomst?

Punt is wel dat we in zeer korte tijd een aantal startups zoals Airbnb en Uber hebben zien veranderen in miljardenbedrijven. Bedrijven die bestuurd worden door slechts een kleine groep mensen. En hier kunnen vraagtekens bij gezet worden. Zien we hier nu wederom een concentratie van macht die rijp is om misbruikt te worden? Of zijn deze bedrijven slechts de eerste verschijnselen van een overgang naar een nieuwe economie? Hier zullen we dus met zijn allen voor moeten waken, opdat we niet in de valkuil van vroeger trappen. Algoritmes moeten open en transparant zijn, inzichtelijk voor iedereen, zodat het platform dat op deze algoritmes gebaseerd is, beschouwd kan worden als een betrouwbare partij.

Conclusie

Software maakt vertrouwen schaalbaar. Dit maakt de stap mogelijk van grote, gecentraliseerde bureaucratische hiërarchieën naar door technologie gedreven gedistribueerde, bottom-up netwerken die bestaan uit individuen en communities. Dit is de disruptie die we in de komende jaren gaan meemaken. De toekomst is het tegenovergestelde van de gecentraliseerde 20ste eeuw. Platformen als Airbnb, Github, Homejoy, Uber, Kickstarter, Bitcoin, TaskRabbit en Coursera zijn het voorland van deze ontwikkeling. Deze initiatieven laten zien wat het betekent wanneer digitale netwerken worden uitgerold in de fysieke wereld.

De democratiserende werking van informatietechnologie zorgt ervoor dat de macht van de elite naar de massa verschuift. Het individu krijgt hierdoor een andere plaats in de waardecreatie en als gevolg hiervan ontstaat een nieuwe economie – de platformeconomie ofwel de peer-to-peer-economy – die de gevestigde orde in zijn bestaan bedreigt. Delen is het nieuwe hebben en de menigte is het nieuwe bedrijf. De consument is het hotel, de softwareontwikkelaar, het schoonmaakbedrijf, de taxicentrale, de startup, de bank, het uitzendbureau en de leraar.

Het betekent een aardverschuiving in de manier waarop we leven, werken, spelen, reizen, maken, leren, bankieren en consumeren. Bovenstaande ontwikkeling impliceert niet dat onze huidige samenleving, de wijze waarop we gewend zijn zaken met elkaar te doen, in een keer ophoudt te bestaan. Het is en-en in plaats van of-of. Wel betekent het een compleet herontwerp!

Met dank aan Patrick Savalle.

Bronnen

Sander Duivestein
Topspreker / Trendwatcher / Auteur / Columnist bij Sogeti

Sander Duivestein is professioneel spreker, trendwatcher, internetondernemer, adviseur, auteur en columnist over de impact van nieuwe technologie op mens, bedrijf en maatschappij. In dienst van VINT (het Verkennings Instituut Nieuwe Technologie van ICT-dienstverlener Sogeti) heeft hij aan meerdere onderzoeken meegewerkt. In de afgelopen jaren schreef hij meerdere boeken en rapporten over Bitcoin, Internet of Things, Wearables, Big Data, Social Media, Mobile, Cloud en de economische crisis. Sander is veel in de traditionele media terug te vinden. Regelmatig wordt hij gevraagd om zijn opinie in dag- en weekbladen, op de radio en op televisie te delen. Zo was hij onder andere te gast in Pauw en Witteman, Brandpunt en Nieuwsuur.

Categorie
Tags

1 Reactie

    Bart Meerdink

    Hi Sander, lekker blog weer!

    Vraag is of het laatste bolletjesoverzicht echt waarheid wordt. De techniek zal dit inderdaad steeds meer faciliteren maar de bolletjes zullen nooit allen even groot zijn. Macht blijft zich altijd concentreren en je zal altijd een ‘onderklasse’ houden (vrij vertaald naar Malthus e.a.). Dat staat denk ik een echte zuivere netwerkeconomie in de weg.

    Grt Bart


    20 augustus 2014 om 08:30

Marketingfacts. Elke dag vers. Mis niks!