De Betekenis van Rijkdom

Zo kunnen we het over youtubers, rappers en sporters hebben, zonder ze allemaal over één kam te willen scheren. Voor veel jongeren en anderen zijn dit de domeinen die hun bron van inspiratie en voorbeeld zijn. Neem voetbal. Door miljoenen over de hele wereld gevolgd, met sterren op posters aan de muur van vele kinderkamers. Maar steeds vaker hoor je over spelers die zich misdragen in hun privéleven. Ik kan me niet aan de indruk onttrekken dat dit psychologisch alles te maken heeft met het idee (dat zich kennelijk in het hoofd is gaan nestelen): “Met geld is alles te koop. Ik ben onaantastbaar.”

Geld betekent vaak ook macht. Macht over een ander. Qua geld hebben we in het voetbal inmiddels een next level bereikt. Het organiseren van WK’s kun je kopen en spelers kiezen doorgaans niet uit sportieve redenen maar voor bizarre salarissen en tekengelden om naar Saudi-Arabië of Qatar te gaan. “Money talks, bullshit walks.” En ik snap heel goed dat als je een verdienstelijke eredivisiespeler bent niet in de top en je krijgt een “offer you can’t refuse”, dat je dan wel heel erg in de verleiding komt om in een paar jaar je eigen financiële toekomst en soms ook die van je naasten veilig te spelen. “De gelegenheid maakt de dief” is niet voor niets een spreekwoord. Ik heb het niet zozeer over hen. Ik doel hier op de spelers die al heel erg dik miljonair zijn. De rupsjes-nooit-genoeg. “Heb je meer doelpunten gemaakt in je carrière dan miljoenen op de bank?” En daar dan samen met de journalist om lachen en een serieuze discussie over hebben (het ging hier om het getal 450 als ik het me goed herinner). Er zijn er maar weinigen die hier serieuze vraagtekens bij plaatsen. Of omdat we het gewoon niet door hebben, we niet bewust-zijn, of misschien omdat we bang zijn het labeltje “jaloers” opgeplakt te krijgen. “Er moet natuurlijk wel geld verdiend worden!”, zegt de multi-multi-multimiljonair met een paar honderd miljoen op de bank. En iedereen stemt amechtig in en zegt… niets. Want ja, dat is ons brein met de paplepel ingegoten. De Betekenis van Rijkdom. Terwijl het verschil tussen ‘arm’ en ‘rijk’ alsmaar groeit. De kloof wordt steeds groter. En de groep ‘arm’, in de betekenis van: “Kan ik nog wel gewoon mijn boodschappen, mijn energie, mijn huis, kleren voor de kinderen en mijn zorgkosten en medicijnen betalen?”, groeit. Sterk.

Loterij

Het gaat om het versterken van de onder- en middenklasse. Een van de belangrijkste thema’s van veel politieke partijen: bestaanszekerheid. Het versterken van de onder- en middenklasse is in het belang van echt iedereen – ook van de ‘rijken’. De gemiddelde welvaart per hoofd van de bevolking zegt niet zoveel als dat in handen van een relatief klein aantal mensen is. Als in een zaal met 100 mensen in een loterij 1 iemand de hoofprijs van 10 miljoen euro wint, gaat het gemiddelde inkomen per persoon met 100.000 euro omhoog. Alleen dat hogere gemiddelde inkomen zie jij niet in je portemonnee, daar merk je zelf niets van. Aan die loterijwinst heeft in dit geval slechts 1 iemand wat, maar 99 niet. De door sommigen waaronder Sander Schimmelpenninck geopperde gedachte om een erfbelasting van 100% in te voeren is denk ik niet haalbaar noch uitvoerbaar en heeft ook nog wel een aantal mogelijke negatieve bijeffecten. Maar prikkelend, zeker qua denkrichting, is het wel, als je er goed over nadenkt.

Complex

Alles is de afgelopen 20 jaar zo ongeveer een verdienmodel geworden, ook collectieve goederen (d.w.z. de goederen die voor iedereen belangrijk zijn) en non-profit sectoren, met de bijbehorende managementtaal en functiebenamingen. En dat hebben we zo professioneel geleerd. Dat is in ons toen nog maagdelijke brein gebrand. “Ze gaan erin als mensen, ze komen eruit als monsters”, zei Paul Polman over business schools. En we vinden onszelf zo slim en dat we het goed geregeld hebben, en voor een belangrijk deel klopt dat ook, maar tegelijkertijd moeten we erg oppassen want we hebben het zo complex gemaakt en (mede daarom) slagen we er niet meer in om serieuze problemen en crisissen snel en effectief op te lossen.

Gulden Regel

Net als voetballers, youtubers, rappers en andere muzikanten en dj’s zijn ook grote merken en bedrijven een bron van inspiratie en lichtend voorbeeld. Als die geen of nauwelijks belasting betalen, omdat ze geld hebben waarmee ze hele dure fiscale adviseurs slimme constructies kunnen laten bedenken, waarom zou je dan als individu wèl belasting betalen? Natuurlijk vanwege de Gulden Regel: “Wat gij niet wilt dat u geschiedt, doe dat ook een ander niet” maar dit soort dingen en beelden helpen niet, dat is duidelijk.

Deze week zag ik een stukje van College Tour met ondernemer Ali Niknam, die al als tiener besloot (overigens om cognitief begrijpelijke redenen gegeven wat hij in zijn jeugd ervaren heeft) om zijn emoties maar uit te schakelen. Hij is miljardair volgens Quote, en ik dacht: Arme Ali. De Betekenis van Rijkdom. Speelt geld dan geen rol, is het dan niet relevant? Jazeker wel, en ik zal de laatste zijn om dat te ontkennen, maar het ligt allemaal een stuk genuanceerder. Die Betekenis van Rijkdom. Kinderen of jongeren denken dat ze gelukkig worden als ze rijk zijn. En daarmee bedoel ik niet de gedachte achter de FIRE beweging: Financial Independence Retire Early. Vrijheid of zelfstandigheid (dat zijn in mijn beleving betere woorden dan ‘onafhankelijkheid’, de mens is niet en nooit onafhankelijk – en dat wil je ook niet zijn) is helemaal prima. Vanuit geluk en werkgeluk zelfs toe te juichen.

Fame & Fortune

De Betekenis van Rijkdom zie je in het straatbeeld met allemaal snelle, flitsende auto’s met jonge mensen, dure klokjes en bling-bling. En je denkt als argeloze jongere: “Dat wil ik ook (en wel nu)!” Maar je ziet alleen een uitkomst, een resultaat. Wat je niet ziet en niet weet is hoe dat tot stand is gekomen. Door hard te werken, te ondernemen en dus risico te nemen? Door zich aan alle wetten te houden en voldoende belasting af te dragen waardoor je rustig slaapt? Maar dat zie en weet je niet op het eerste gezicht. Je ziet alleen een deel van de uitkomst. Het maakt namelijk wel degelijk uit hoe je je geld verdient. Voor anderen, maar ook voor jezelf. Bovendien weet je niet precies hoe het echt is als je je doel bereikt hebt. Dat heb je nog niet ervaren, daar kun je je slechts een voorstelling van maken. Dat is op zich best logisch. Je kunt nu eenmaal niet aan de dingen denken waar je niet aan denkt… De prijs die je onderweg hebt betaald, en meestal nog steeds betaalt, voor “fame & fortune.” De druk, de stress, de onrust.

Met geld is alles te koop. Lijkt. Blijkt. Maar niet de dingen die er werkelijk toe doen in een mensenleven. Blijkt ook. Bijvoorbeeld uit het langstlopende onderzoek naar een gezond en gelukkig leven. Verklarende variabele is niet geld, maar echte, kwalitatief goede relaties. Helaas komen velen hier pas achter als het laat is. Soms te laat.

La musique

En we hebben hier allemaal een rol in. Een rol in het creëren van de beelden en voorstellingen, maar ook in het ageren tegen wat anderen ‘normaal’ vinden (d.w.z. wat ons brein gehersenspoeld gedachteloos als normaal is gaan beschouwen) en in het helpen dat jongeren zelfstandig worden. Hen helpen door te vertellen waar geluk (welbevinden, levensvoldoening) écht over gaat. Een deel van die rol speelt zich af in het privéleven, en voor velen ook in hun professionele, werkende leven. Als leider van een bedrijf (‘C’est la ton qui fait la musique’), als CFO of financieel directeur die over de financiën gaat of als je werkzaam bent in bijvoorbeeld de financiële sector. De Betekenis van Rijkdom. Het gaat over balans, ritme, nuance, en/en, win-win-win. Misschien saai maar daarmee niet minder waar. Mocht je meer willen weten over dit soort onderwerpen, de geheimen van geluk en de rol van geld: Ik maak graag kennis met je. En je merkt: ik heb er zin in! Fired up, ready to go 😊