Blockchain, een nieuw organisatieparadigma
Niet de elektrische auto’s van Tesla of de omstreden taxidienst Uber zijn de toekomst, maar geëmancipeerde auto’s die op eigen houtje zakendoen. Dit is de visie van Mike Hearn, een voormalig ingenieur van Google, voormalig ontwikkelaar achter Bitcoin en een wereldwijde autoriteit op blockchaingebied. Hearn gaat er in zijn theoretische experiment van uit dat zelfrijdende auto’s in de toekomst volledig normaal zijn en dat de meeste mensen daardoor niet langer zelf een auto bezitten. Als die zelfrijdende taxi’s bovendien niet langer eigendom zijn van een groot bedrijf maar volledig autonoom werken, worden ook de ritten goedkoper. Echt interessant wordt het als die autonome auto’s helemaal naar onze wensen geprogrammeerd kunnen worden. Hearn: “We kunnen ze zo programmeren dat ze een heel klein beetje winst mogen maken, maar geen excessieve hoeveelheden. We kunnen zo de meest morele en sociaalvoelende kapitalisten ooit maken.”
Tradenet
De auto’s communiceren met klanten en infrastructuur via een nieuw online handelssysteem: Tradenet. Je zou een app gebruiken die inlogt op Tradenet en zegt: “Hier ben ik, hier wil ik naartoe, geef me de beste prijzen.” De autonome taxi’s zullen dan hun beste tarieven doorgeven, gebaseerd op waar ze zijn, hoeveel brandstof ze hebben, de kwaliteit van hun programmering… Jijzelf of je telefoon kiest vervolgens het beste aanbod. Niet alleen op basis van de beste prijs, maar ook op basis van rijgegevens en hoe aangenaam de wagen is.
Hearn benadrukt dat de auto’s wel zelfstandig werken, maar geen bewustzijn hebben. Ze kunnen echter wel zo geprogrammeerd worden dat ze zichzelf bijvoorbeeld updaten. Zo kunnen ze het geld dat ze verdienen gebruiken om menselijke softwareontwikkelaars in te huren om hun code aan te passen, maar ook om te betalen voor onderhouds- of tankbeurten. De auto’s kunnen vervolgens ook de kans krijgen om hun ‘spaargeld’ samen te leggen om nieuwe auto’s te laten maken. Om ‘kinderen’ te krijgen dus.
Auto’s kunnen vervolgens ook de kans krijgen om nieuwe auto’s te laten maken. Om ‘kinderen’ te krijgen dus.
Als een nieuwe auto van de productieband rolt, zou die in concurrentie gaan met de bestaande wagens. Daardoor zou de nieuwe auto een deel van zijn inkomsten moeten afstaan aan zijn ‘ouders’. Je kunt het zien als een soort ‘geboortelening’, die de wagen aan zijn ouders moet afbetalen voordat hij volledig zelfstandig wordt.
Volgens datzelfde principe is ook de dood verwerkt in het systeem, om verouderde modellen van de straat te halen of om in te spelen op een veranderende markt. Als er op een bepaald moment te veel auto’s zijn voor het aantal mensen, zouden sommige auto’s zichzelf in een langetermijnparking kunnen zetten en uitschakelen. Eveneens volgens hetzelfde principe zouden auto’s kunnen uitwijken naar andere steden om daar werk te zoeken, aldus Hearn.
Omdat banken – zeker in het begin – wellicht zouden weigeren geld te geven aan machines, zouden de wagens werken met virtueel geld zoals bitcoins. Voor klanten zou zakendoen met machines volgens Hearn veel transparanter zijn dan zakendoen met mensen:
“Je loopt geen enkel risico dat ze je afzetten en er is geen kans op misverstanden.”
Robocorps, DAO’s en DAC’s
De visie van Hearn is een uitleg van een breder gedragen gedachtegoed in de wereld van de blockchain en de bitcoin: gedecentraliseerde autonome organisaties (DAO’s) gaan een belangrijke rol spelen in de maatschappij. Centrale instanties en hiërarchieën zijn steeds minder nodig. De machines regelen het onderling veel efficiënter.
Een dergelijke efficiëntie – waarin robotbedrijven niets anders zijn dan een commodity – komt in de buurt van het nieuwe paradigma dat Jeremy Rifkin in zijn boek The Zero Marginal Cost Society presenteert. Gemeenschappelijk gebruik van auto’s verlaagt de kosten extreem en transactiekosten nemen af door gedecentraliseerde autonome machinebeslissingen. Rifkin noemt dit een ‘collaborative commons’.
Een gedecentraliseerde autonome organisatie (DAO), ook wel ‘fully automated business entity’ of ‘distributed autonomous corporation / distributed autonomous company’ genoemd (FAB en DAC), is een gedecentraliseerd netwerk van autonome agenten die een productiefunctie hebben, gebaseerd op outputmaximalisatie. Deze DAO’s, FAB’s en DAC’s functioneren zonder menselijke tussenkomst en op basis van businessregels die naar verluidt niet corrumpeerbaar zijn.
You become a stakeholder by buying “stock” in the (DAO) company or being paid in that stock to provide services for the company. This stock may entitle you to a share of its “profits”, participation in its growth, and/or a say in how it is run. – Stan Larimer, president of Invictus Innovations
Iedere persoon en elk object heeft zodoende de mogelijkheid om een bankrekening te bezitten en financiële transacties te verrichten. Een wereld waarin een frisdrankmachine een zelfstandige economische entiteit is, met een eigen (bitcoin)bankrekening, die zelf verantwoordelijk is voor het beheer en de verkoop van haar eigen drankvoorraad, behoort hiermee tot de mogelijkheden.
Een machine die dus naast het zelfstandig verkopen van een drankje aan de consument (M2C), ook zelf een order kan plaatsen bij bedrijven (B2M). Ze kan zelfs een order plaatsen bij consumenten (C2M) om de voorraad aan te vullen. IBM-architect en blockchainexpert Richard Gendal Brown verwoordt het als volgt: “Op de blockchain weet niemand dat je een koelkast bent.”
“Op de blockchain weet niemand dat je een koelkast bent.”
Taxi’s, overheid, uitzendbureaus
Het bedrijf La’Zooz is een voorbeeld van een gedecentraliseerde autonome organisatie. Je kunt geld verdienen (een Zooz) als je iemand een lift geeft. Een centraal register van afgelegde kilometers met een lifter vormt de basis van het systeem. Het is een soort Uber of Lyft, maar dan zonder een centraal orgaan. La’Zooz werkt volgens ‘proof-of-movement’. De smartphone met de La’Zooz-app erop registreert de kilometers (bewijs dat er gereden is). Iedere keer dat meer dan 20 kilometer is afgelegd, verdient de bestuurder een Zooz en kan hij die weer inzetten als hij zelf een rit nodig heeft.
Het hoeft niet op te houden bij een frisdrankmachine, een koelkast of een zelfrijdende auto. Bedrijfsstrategieën kunnen verpakt worden in een stuk code dat na executie zelfstandig kan acteren in de economie.
Denk bijvoorbeeld eens aan een uitzendbureau. Wanneer je nu iemand nodig hebt om werk voor je te verrichten, bel je het uitzendbureau, leg je uit wat er verlangd wordt van de werknemer en zorgt het bureau ervoor dat de ideale kandidaat op het juiste moment komt opdagen. Maar hoe moeilijk is het om deze taken te automatiseren in de vorm van een algoritme?
De blockchain kan ook de basis zijn van een heel nieuw zzp-model. De ondernemers die Layar in de markt hebben gezet, zijn hiermee bezig. Hun nieuwe bedrijf heet Teamily en stelt zich ten doel een wereldwijde ‘networked autonomy’ te creëren, inclusief een grootboek waarin alle waarde-uitwisselingen plaatsvinden via de blockchain, zoals microbetalingen voor inspiratie van de ene naar de andere deelnemer in het netwerk.
Decentrale autonome overheden
Ook voor de overheid kan bovenstaande gedachte opgaan. De Bitcoin-software kan grote delen van overheidstaken overnemen, zoals het verstrekken van een geboortecertificaat, het uitreiken van een paspoort, het aankopen van grond en het stemmen op politieke partijen. Melanie Swan noemt dit idee een DAS (decentralised autonomous society).
Bitnation is in de conceptualisering van de blockchaingedachte voor de overheid het verst. Hun slogan is ‘Blockchains, not borders’. Bitnation is volgens oprichtster Susanne Tarkowski Tempelhof het beste te omschrijven als een do it yourself-overheid. Een van de pilotprojecten is het verstrekken van een blockchain-ID.
De blockchain kan grote delen van overheidstaken overnemen.
Met behulp van de blockchain wordt nu ook geprobeerd om in Australië de politieke partij van de toekomst op te richten. Oprichter May Kay noemt de partij de neutral voting bloc (NVB). Het is in zijn ogen een ‘politieke app’ waarbij het electoraat via de digitale achterban verneemt hoe het moet kiezen. Geen verborgen politieke agenda’s meer: alle politieke beslissingen zijn op deze manier via de blockchain open en transparant. Het is volgens Kay een ‘true democracy’.
Ook vanuit de niet-Bitcoin-hoek worden overigens stappen ondernomen om de overheid te veranderen in een gedecentraliseerd orgaan. Een mooi voorbeeld hiervan is het e-burgerschap van Estland. Buitenlanders kunnen vanaf eind 2014 een e-burgerschap aanvragen, waarmee ze toegang krijgen tot alle ‘digitale services’ van Estland.
Virtual reality en de blockchain
Simon de la Rouviere, auteur van het aankomende boek The Blockchain: Mapping the Decentralized Future, gaat nog een stapje verder. Hij ziet een toekomst voor zich waarin mensen steeds meer tijd doorbrengen (en ook hun geld verdienen) in een virtuele wereld, zoals Second Life, Eve: Online en World of Warcraft.
Hij beargumenteert dat de blockchain al deze alternatieve realiteiten kan ondersteunen: “Alternatieve realiteiten als een legitiem middel om op verschillende manieren te ‘leven’. Door gebruik te maken van een combinatie van decentrale financiën, onroerend goed, handel, organisaties, kunstmatige intelligentie en de wet, schept het niet alleen een gedecentraliseerde basis voor onze huidige realiteit, maar ook voor elke andere.”
Je hebt geen bedrijven meer nodig, algoritmes doen het werk. Het is een ‘verdwijnpunt’ voor organisaties.
Tot slot: het nieuwe organisatieparadigma
De blockchain is een nieuw organisatieparadigma. Maar de decentrale autonome organisaties die ik hierboven beschreef, zijn nauwelijks organisaties te noemen. Het is software met een heel hoge mate van autonomie. Dit lijkt een revolutionaire ontwikkeling: je hebt geen bedrijven meer nodig, algoritmes doen het werk. Het is een ‘verdwijnpunt’ voor organisaties.
Het valt goed te rijmen met de uitspraak van Marc Andreessen: “Software is eating the world.” Alles wat gedigitaliseerd kan worden, wordt gedigitaliseerd, dus ook organisaties in al hun facetten. Door de lens van de geschiedenis bekeken, is het minder revolutionair. De modus operandi van de blockchain is slechts een logisch automatiseringsvervolg. Automatiseren betekent immers machines zoveel mogelijk het werk laten doen. Sinds het internet weten we dat decentralisatie en peer-to-peernetwerken hiervoor ook sterke schakels zijn.
Een belangrijke vraag die overblijft, is welke organisaties deze leemte gaan vullen en hoe sterk ze kunnen worden. “Wie is de eigenaar van de toekomst?” is de kritische vraag die we nu moeten stellen. Wordt het een democratisch spel of gaan we het Uber- en Google-tijdperk van de blockchain in? Dat laatste scenario is een extra overweging om vroegtijdig geïnformeerd te raken over de mogelijkheden en zelf te gaan experimenteren.
De toekomst is decentraal
Wel vereist het denken in blockchaintermen een compleet andere mindset. De wijze waarop we gewend zijn onze economie en samenleving te organiseren, het ‘oude denken’, wordt dankzij de blockchain volledig op zijn kop gezet. De vaak gehoorde uitspraak ‘de toekomst is decentraal’ vereist dat mensen en organisaties het verleden loslaten en out-of-the-box denken – sterker nog, heel de box weggooien en opnieuw beginnen.
Terug naar de tekentafel dus. En dit is lastig. Bedrijven proberen immers het probleem in stand te houden waarvoor ze zelf ooit de oplossing waren. In 2004 schreven de economen Frank Levy en Richard Murnane in hun boek The New Division of Labor dat zelfrijdende auto’s nooit realiteit konden worden:
But executing a left turn against oncoming traffic involves so many factors that it is hard to imagine discovering the set of rules that can replicate a driver’s behaviour […].
Zes jaar later, in oktober 2010, kondigde Google aan dat ze al een tijd lang in diverse Toyota Priussen rondreden die volledig autonoom waren. Zoals we reeds aantoonden in ons eerste rapport ‘Design to Disrupt: Een executive introductie’ neemt het tempo van technologische innovaties toe. Bedrijven moeten deze versnelling omarmen om zichzelf te kunnen veranderen. Blockchain staat misschien nog in de kinderschoenen, maar nu is de tijd ermee aan de slag te gaan.
Zo is Blockchain ineens een heel stuk realistischer!
Hoewel ongelooflijk, geloof ik wel dat er zulke ontwikkelingen mogelijk zijn.