Het ministerie van bullshit

Tijdens de inauguratie van president Donald Trump werden twee foto’s als een lopend vuurtje online verspreid. Te zien was hoe de opkomst van het aantal mensen bij de installatie van Obama in 2009 vergeleken werd met die van Trump. In een oogopslag wordt duidelijk dat de opkomst bij Trump beduidend lager was. Ook werden er cijfers aan de hand van luchtfoto’s bekend gemaakt: in 2009 kwamen 1.800.000 mensen opdraven, in 2013 zo’n 1.000.0000 en in 2017 slechts 250.000.

Het vergelijken van de opkomst van het aantal mensen bij de inauguratie van beide presidenten is misschien een triviale aangelegenheid, interessant is echter wel de reactie van Trump en zijn discipelen hierop. Zo werd het National Park Service (NPS) – een Amerikaans federaal agentschap dat bevoegd is met het beheer van alle nationale parken, verschillende nationale monumenten en een aantal andere eigendommen – op haar vingers getikt, omdat een ambtenaar een aantal ongeautoriseerde tweets over de teleurstellende opkomst had geretweet. NPS kreeg via een officiële mail te horen dat ze per direct het gebruik van Twitter moesten staken: “immediately cease use of government Twitter accounts until further notice”. Inmiddels is het account weer actief en heeft het agentschap zijn excuses aangeboden.

Opmerkelijk is ook de reactie van Sean Spicer, de nieuwe persvoorlichter van het Witte Huis, te noemen. In zijn eerste optreden trok hij fel van leer tegen de media: “Foto’s van de inauguratie bijeenkomsten waren bewust geframed om zo de enorme mensenmassa voor de National Mall te reduceren. […] Dit was gewoon het grootste publiek dat ooit een inauguratie heeft bijgewoond, punt. […] De media hebben gezegd dat ze Trump verantwoordelijk gaan houden voor zijn daden, wij zullen de media verantwoordelijk houden.” De media hebben met name deze laatste opmerking ter harte genomen, CNN heeft de reactie van Spicer op de juistheid van zijn uitspraken onderzocht en de uitkomsten liegen er niet om.

Uiteraard liet ook Donald Trump van zich horen. In een speech voor de CIA liet hij weten hoe de media liegt en bedriegt. “We hadden een enorm veld vol mensen. Dat zag je, propvol. Ik werd wakker vanochtend, zet de televisie aan en wat laten ze zien; een leeg veld. Ik denk, wacht eens even, ik heb een toespraak gehouden! En toen ik over het veld keek, zag het eruit alsof er een miljoen mensen was, anderhalf miljoen. Ze laten een veld zien waar niemand stond en dan zeggen ze: Donald Trump trekt weinig volk.”

Het ministerie van waarheid

In het dystopische boek 1984 beschrijft George Orwell een toekomstige maatschappij die gebukt gaat onder een totalitair regime. Een grote rol is weggelegd voor het ‘Ministerie van Waarheid’. Het departement doet precies het tegenovergestelde van waar het voor staat: de waarheid wordt voortdurend verdraaid om de continu veranderende verhaallijn van de machthebbende Partij te onderschrijven.

Als de Partij zegt zegt dat “een plus een vijf is”, dan past het Ministerie van Waarheid de gehele geschiedenis in de staatsarchieven aan. Door ook Nieuwspraak te introduceren – een taal waarin de Partij ervoor heeft gezorgd dat alle woorden die een negatieve werking voor haar zouden kunnen hebben, zijn geschrapt of een andere betekenis gekregen hebben – wordt het volk de vrijheid van denken ontnomen en wordt het volk als het ware monddood gemaakt.

Bullshit

In bovenstaand interview wordt aan Kellyanne Conway, de persoonlijk adviseur van Donald Trump, meerdere malen gevraagd waarom persvoorlichter Spicer moedwillig foutieve informatie heeft verspreid. In het gesprek draait ze voortdurend om het antwoord heen. Uiteindelijk maakt ze op 4.16 minuten een Orwelliaanse uitspraak:

“Je moet hier niet zo overdreven dramatisch over doen, Chuck. Jij zegt dat het een onwaarheid is, onze persvoorlichter Sean Spicer, verstrekte hierover slechts alternatieve feiten.”

Dit is natuurlijk pure bullshit. Interviewer Chuck Todd reageert dan ook fel op het antwoord van Conway: “Alternatieve feiten zijn geen feiten. Het zijn onwaarheden.”

Harry G. Frankfurt, filosoof en oud hoogleraar aan Princeton, betoogt in zijn boek On Bullshit (2005) dat flauwekul gevaarlijker is dan leugens, omdat een leugenaar zich tot de waarheid verhoudt. In zekere zin respecteert de leugenaar de waarheid. Een bullshitter daarentegen probeert de mogelijkheid tot het achterhalen van de waarheid te ondermijnen. Hij geeft totaal niet om de waarheid. Met flauwekul probeert hij niet de waarheid, maar zijn publiek te manipuleren.

Het internet heeft de waarheid vermoord

Het internet levert een bonte verzameling aan feiten, filters, meningen, opinies, verzinsels en samenzweringstheorieën en dus bullshit op waarbij opinies en emoties belangrijker zijn dan feiten en ratio. De waarheid doet er niet meer toe. Met bullshit creëert zijn eigen versie van de werkelijkheid waarin een feit makkelijk weerlegd kan worden. Het gevolg is een hyperverzuilde samenleving. Het betekent ‘een wildgroei van emoties‘, een radicalisering van die emoties, en een gefragmenteerde samenleving. Dit is zo gevaarlijk dat het de beginselen van de democratie ondermijnt. En dit waren nog slechts de eerste paar dagen van het presidentschap van Trump. Met hun alternatieve feiten legt dit ministerie van bullshit de basis voor de toekomst.