Platformeconomie

In zijn nieuwe boek 'Het einde van concurrentie?' schetst bijzonder hoogleraar Cor Molenaar hoe platforms de wereld voorgoed veranderen. En hoe 'gewone' bedrijven zich in die wereld staande kunnen houden, al is dat lang niet voor ieder weggelegd. Een doemdenker vindt hij zichzelf niet: "Ik beschrijf wat er gebeurt."

Deze week werd Huawei opnieuw geconfronteerd met de gevolgen van de Amerikaanse ban: over drie maanden krijgt het bedrijf geen updates meer van Google van het besturingssysteem Android. Ook mag het geen gebruik meer maken van populaire Google-apps als Gmail, Google Maps, YouTube en Google Play Store. In eerste instantie lijkt dit de genadeklap voor de Westerse avonturen van Huawei, dat aan het uitgroeien was tot de marktleider in smartphones. Of komt de klap uiteindelijk als een boemerang terug bij de Amerikanen?

Door samen te werken via coöperatieve platformen kan een groep bedrijven samen sterk staan tegenover de grote jongens als Amazon, Alibaba en Google. Toch beperken de leden vaak de ruimte van hun eigen coöperatieve platform om te groeien, de functies uit te breiden en verder te evolueren. Op langere termijn brengt dit de (concurrentie)positie van het platform in gevaar. Dan verliezen coöperatieve platformen het van de grote commerciële platformen. Maar het kan ook anders zo laten Funda en FloraHolland zien.

De sterke positie van Nederland in de wereldhandel staat onder druk door de opmars van Alibaba en Amazon die met hun geïntegreerde handelsplatformen groter en bepalender worden dan individuele landen. Als Nederland niet snel actie onderneemt gaan bedrijven als Alibaba, Amazon en Maersk in de toekomst het economische succes van Nederland bepalen. Nederland zou daarom een platformstrategie moeten omarmen en een digitaal handelsplatform moeten oprichten met een neutrale en open governance-structuur, die handel bevordert en efficiënter maakt. Andere landen en grote bedrijven zouden gebruik moeten kunnen maken van dit platform.

Coöperatieve platformen kunnen een volwaardig alternatief bieden voor de centraal en strak geleide internationale platformen van Uber, Facebook en Thuisbezorgd, door de deelnemers op het platform en de lokale gemeenschappen meer te laten meedelen in het succes. Is dit de toekomst voor de platformeconomie? Vier adviezen hoe de deeleconomie kan bloeien.

Welkom in de connected revolutie waar alles en iedereen met elkaar in verbinding staat. Ook platformen vinden hier hun kracht. Met succes: zeven van de tien topbedrijven van de wereld werken met een platform-gebaseerd businessmodel, waaronder Facebook en Amazon. Globale platformen kunnen het bedrijfsmodel veranderen, maar andere bedrijven ergeren zich aan hun groeiende monopolie-positie. Dit leidt tot een nieuwe trend: lokale platformen, zoals Werkspot en Helpling, zijn bezig met een opmars.

Victor van Tol, oprichter en ceo van Snappcar, is duidelijk: als hij zes jaar geleden geweten had wat hij nu wist over ‘autodelen’ dan was hij er waarschijnlijk nooit aan begonnen. Niet dat het niet goed gaat. Het bedrijf is met voorsprong de nummer één van Nederland en in Europa staat Snappcar op de tweede plaats. Nederland alleen al telt een half miljoen gebruikers en 50.000 deelauto’s. Het bedrijf zou hier winstgevend kunnen zijn, maar er moet dankzij uitbreiding in het buitenland elke maand nog een paar ton bij. 

De grote platformen als Thuisbezorgd, Uber, Iens en Booking krijgen steeds meer concurrentie van hun eigen gebruikers zoals restauranthouders en taxichauffeurs, die een eigen platform beginnen.

Restauranthouders uit Hellevoetsluis (Hellefood) en Emmen (Bezorgland) ontwikkelden een eigen bezorgdienst en bijbehorende app als alternatief voor Thuisbezorgd; HorecaNederland begint een alternatief voor Iens, BookDinners. De Amsterdamse taxicentrale liet een eigen app bouwen door Taxi.eu.

Na de deeleconomie zit de kluseconomie, de ‘Airbnb voor arbeid’ met platformen als Deliveroo, Helpling en Uber, in de lift. In de Verenigde Staten loopt de groei van de kluseconomie (gig economy), met klusjes als taxiritjes, fietskoeriers, online vertaalwerk en ‘local home services’ als schoonmaak, oppas en uitlaatservice, voor op Europa. Platformen als Uber, Deliveroo en Helpling verlagen met slimme technologie en algoritmen de drempels voor consumenten om eenvoudig en goedkoop dienstverlening in te kopen. Ideaal voor de eindgebruiker, maar hoe zit het met de arbeider die de arbeid levert? Op Marketingfacts verschenen eerder artikelen met vragen over de 'eerlijkheid' van de huidige platformen. In dit stuk een mogelijk antwoord.

Nu de deeleconomie in opkomst is, groeit de discussie over de positie van de individuele dienstverleners op deze platformen. Worden de koeriers en schoonmakers van Uber, Deliveroo en Helpling niet uitgebuit door de platformaanbieders die oneerlijk concurreren met bestaande spelers in de markt? Wat gebeurt er als de dienstverleners ziek worden, door een ongeluk hun werk niet meer kunnen doen of op vakantie en met pensioen willen?

Het nieuwe Kabinet wil een minimumloon instellen voor dienstverleners op een platform (zzp’ers). Kijkend naar de toekomst is dit slechts een kleine reparatie, een verdere hervorming van de arbeidsmarkt is noodzakelijk (zoals ik eerder schreef) vanuit een bredere visie hierop. De vraag is hoe kunnen we zoveel mogelijk sociale zekerheid creëren in een wereld die steeds meer flexibiliteit en fluïditeit mogelijk maakt? In dit artikel worden drie opties verkend.

Terwijl de kabinetsformatie de laatste maand lijkt in te gaan wordt de vraag des te relevanter hoe de komende jaren invulling gegeven gaat worden aan de digitale overheid. De ontwikkelingen in de samenleving gaan hard. De overheid kan niet langer afwachten en reactief zijn op wat elders gebeurt maar moet nu de regie gaan nemen en daarbij zichzelf structureel hervormen.

Eind juni legde de Europese Commissie een recordboete op van 2,4 miljard euro aan Google voor het voortrekken van de eigen vergelijkingsdienst Google Shopping ten opzichte van concurrenten. Mogelijk komt hier later nog een boete bij voor vermeend machtsmisbruik van Google bij Android. De commissie onderzoekt dit momenteel.

Zulke boetes wekken de indruk dat mededingingsautoriteiten in staat zijn om bedrijven met aanzienlijke marktmacht flink aan te pakken. De realiteit is dat de recordboete voor Google vooral een symbolische overwinning is in de strijd tegen te veel marktmacht. Overheden hebben een fundamenteel probleem om marktspelers in het digitale tijdperk echt aan te pakken. Ze krijgen het nog moeilijker om een zaak te onderbouwen en effectief te reguleren. Dat blijkt uit het volgende.

Platformen zijn de toekomst van de retail, daar zijn steeds meer retailers en goeroe’s van overtuigd. Bol.com is zo’n bedrijf dat wil uitgroeien tot een handelsplatform. Drie vragen of dat wel een verstandige strategie is.

In haar column van 20 mei jl. in het Financieele Dagblad stelt econome Annet Aris de vraag of we beter worden van platformen. Haar conclusie: platformen zijn alleen aantrekkelijk voor beroepsgroepen als taxichauffeurs, huisjesverhuurders, klussers, et cetera, zo lang ze nog relatief klein zijn. Zodra ze groot worden, neemt de prijsdruk toe en komt de winst van de gebruikers onder druk te staan. Deze beroepsgroepen zijn dan uiteindelijk slechter af in de wereld van digitale platformen dan bij de huidige analoge spelers.

De deeleconomie is volop in ontwikkeling en als samenleving willen we daar de vruchten van plukken. Maar dan liefst zonder de scherpe kantjes en ongewenste effecten. Een zoektocht naar eerlijke platformen is daarom hard nodig.

Eerder schreef ik al hoe diverse platformen proberen een ‘eerlijker’ alternatief te zijn voor Airbnb en Uber. Vandaag het tweede deel over de flexibele arbeidsmarkt. De deeleconomie maakt hervorming van de arbeidsmarkt urgenter dan ooit.