Nepnieuws

"Als het er echt toe doet, is het de journalist die de juiste vragen stelt. De journalist onthult, duidt en verbindt. Juist nu!" Dat is de boodschap die de Nederlandse Vereniging van Journalisten (NVJ) uitdraagt in haar allereerste landelijke commercial in 130 jaar.

Het opsporen en bestrijden van deepfakes is een enorme uitdaging die vraagt om een goede samenwerking tussen techbedrijven, sociale platformen, mediabedrijven (journalisten) en overheden. Ook consumenten en burgers zouden hierbij hun verantwoordelijkheid moeten nemen, door ‘feedback’ te geven en bewuster om te gaan met het verspreiden of promoten van berichten.

Het is vaste prik voor bedrijven om komisch in te haken op 1 april. Lastig dit jaar is dat de fopdag in het weekend valt. Toch weerhoudt dat marketeers er niet van om zich aan humor te wagen. De vraag is dit jaar niet alleen welke cases opvallen, maar ook of adverteerders nog wel echt misleidend willen zijn in deze tijd waarin nepnieuws onder een vergrootglas ligt. Durven marketeers de publieke opinie nog uit te dagen?

De roep om nepnieuws te bestrijden klinkt steeds luider. Overheden in binnen- en buitenland willen nepnieuws aanpakken, Facebook en Google hebben maatregelen aangekondigd en diverse nieuwsmedia hebben factcheckers ingesteld. We bekeken eerder al wat nepnieuws is en hoe factcheckers en social media proberen dit fenomeen aan te pakken. In dit vierde en laatste deel maken we de balans op: hoe kan nepnieuws bestreden worden en wie is daarvoor verantwoordelijk?

De roep om nepnieuws te bestrijden klinkt steeds luider. Overheden in binnen- en buitenland willen fake news aanpakken, Facebook en Google hebben maatregelen aangekondigd en diverse nieuwsmedia hebben factcheckers ingesteld. Maar wat is nepnieuws eigenlijk en wat kan er bestreden worden op een open internet? Dat verkennen we in een reeks blogs. We keken eerder wat nepnieuws is en wat factcheckers precies doen. In dit derde deel bekijken we de geautomatiseerde vormen om nepnieuws te bestrijden. Hoe pakken Facebook, Google en Twitter grootschalig nepnieuws aan? En hoe goed werkt dat?

De roep om nepnieuws te bestrijden klinkt steeds luider. Overheden in binnen- en buitenland willen nepnieuws aanpakken, Facebook en Google hebben maatregelen aangekondigd en diverse nieuwsmedia hebben factcheckers ingesteld. Maar wat is nepnieuws eigenlijk en wat kan er bestreden worden op een open internet? Dat verkennen we in een reeks blogs. In deel 1 bekeken we wat nepnieuws is. In dit tweede deel kijken we welke rol journalisten en factcheckers kunnen spelen.

De roep om nepnieuws te bestrijden klinkt steeds luider. Overheden in binnen- en buitenland willen nepnieuws aanpakken, Facebook en Google hebben maatregelen aangekondigd en diverse nieuwsmedia hebben factcheckers ingesteld. Maar wat is nepnieuws eigenlijk en wat kan er bestreden worden op een open internet? Dat verkennen we in een reeks blogs. In dit eerste deel de vraag: wat is nepnieuws eigenlijk?

We kennen het al jaren van Hollywood-films als Avatar, The Hobbit en King Kong en recenter Game of Thrones: hoofdrolspelers die volledig of deels door de computer gemaakt zijn. Zo zijn geheel nieuwe filmkarakters mogelijk, kunnen oude sterren tot leven worden gewekt en kunnen ingewikkelde stunts worden vervangen door computer-gemodelleerde effecten. Hun acteerprestaties hebben ze nog wel te danken aan menselijke acteurs. Met speciale kostuums en maskers worden de lichaamsbewegingen en gezichtsuitdrukkingen van een acteur geanalyseerd en overgezet naar het 3D-getekende karakter.

Mag een bedrijf moedwillig journalisten voorliegen of zijn redacties te lui om het nieuws te controleren voordat ze het publiceren? Dat is waar het bij iedere PR-stunt tegenwoordig om lijkt te draaien, maar eigenlijk zijn dat de verkeerde vragen.

Hoewel je als bedrijf veel aandacht genereert, heeft het ook een negatieve invloed op de relatie met journalisten. De vraag die je dus bij iedere PR-stunt zou moeten stellen: welke strategie hanteer je om bekendheid te genereren en is een hoax het perfecte middel daarvoor?

Nepnieuws is al zo oud als de weg naar Rome, maar werd door de haat-liefdeverhouding van Donald Trump met de media opnieuw in de lak gezet. Facebook bond de strijd aan tegen dit fenomeen, in Italië ontstond er een complete beweging om nepnieuws de kop in te drukken en in Nederland was het een hot item tijdens de verkiezingen. Voor LEWIS reden om het debat aan te gaan over dit onderwerp. Uitkomst: de Nederlandse media en communicatiebureaus hebben niets aan elkaar in de strijd tegen nepnieuws.

De discussie rondom ‘nepnieuws’ beperkt zich niet langer tot Facebook. Op het sociale platform tierde het feitenvrije nieuws welig, voor zichtbaarheid zijn immers alleen gebruikerssignalen als likes, shares of comments nodig. De kritiek die Facebook hierover ontving was niet onterecht, er werd een beroep gedaan op haar verantwoordelijkheid en Facebook beloofde beterschap. Google bleef grotendeels buiten schot. De belangrijkste zoekmachine van de wereld werkt tegenwoordig namelijk niet heel veel anders.

Nepnieuws, alternative facts en een persconferentie van het Witte Huis waar CNN en The New York Times werden geweigerd. Als oud-journalist en pr-adviseur houdt het me mateloos bezig. Niet alleen beroepsmatig, maar ook als verontruste burger.

In december 2016 werd ten onrechte de ‘veiligheidscheck’ op Facebook geactiveerd op basis van veelvuldig gedeeld nepnieuws over een aanslag in Bangkok. Het ging om oude berichten over een aanslag in 2015, die gekopieerd waren. Facebook had nota bene in november tegen een verslaggever gezegd dat het algoritme eerst controleert of het nieuws echt is, voordat het de veiligheidcheck activeert. Niet dus.

Bijna één op de vier Amerikanen heeft wel eens nepnieuws gedeeld op Facebook, volgens een studie door het Pew Research Center in december 2016. En één op de 10 personen deelde zelfs het bericht wetende dat het om nepnieuws ging. Wat is hier aan de hand? Wat is de werking van nepnieuws?