Tadek Solarz

Amazon maakt werk van de Nederlandse markt, zo konden we vorige week lezen. Gelukkig raakt die ambitie niemand: de eindbazen van de grote online winkels en platformen zien geen gevaar. Zij geloven in hun eigen kracht. Maar hoe staat het eigenlijk met die eigen kracht? Wat zal het effect zijn van de Nederlandse Amazon op de online retail?

Online retail blijft een businessmodel dat het maar niet waar kan maken. Topmensen fantaseren er maar wat op los, en goochelen, toveren en fabuleren over omzetgroei en winst is eerder normaal dan uitzonderlijk in deze branche. Het verdraaien van de waarheid vinden we inmiddels zo gewoon dat zelfs de journalistiek weinig moeite meer doet om de échte waarheid boven tafel te krijgen.

'Sorry we missed you' is de nieuwe film van tweevoudig Gouden Palm-winnaar Ken Loach, de regisseur die ons eerder trakteerde op 'I, Daniel Blake'. Een rake film, die je vooral doet nadenken over de huidige maatschappij. En over de platform-industrie.

Wehkamp kondigt aan dat de focus wordt verlegd van groei naar winstgevendheid. Maar is dat iets nieuws? Het verhaal Wehkamp staat niet op zichzelf. Het staat voor veel verhalen in e-commerce. Het staat voor het geloof in een pot met goud, ergens aan het einde van een regenboog, gevoed door groei en het idee dat groei op de een of andere manier altijd zal leiden naar financieel succes. 

Hebben we onszelf niet in de vingers gesneden met het internet en online retail? Een vergelijking met de Gold Rush: de goudkoorts in Amerika maakte niet de goudzoekers, maar de leveranciers van scheppen, kruiwagens en spijkerbroeken schatrijk. We hebben een online construct in elkaar geknutseld dat niemand iets brengt. Al helemaal geen winst.

Een eerlijke boodschap werkt misschien wel beter dan de boel verbloemen met duurzaamheid- en purpose-marketing, als het gaat om 'slechte' producten. Slechte producten worden niet beter door ze minder slecht te maken. Misschien wordt er juist minder bier verkocht als in bier niet vijf, maar acht procent alcohol zit. Misschien stoppen mensen wel eerder met roken als filtersigaretten verboden worden. Misschien scoor je dan niet zo goed op de Schaal van Wortel, maar dan ben je wel oprecht. 

Er staat een spotlight op het marketingvak. Marketing wordt geassocieerd met het aanzetten tot consumentisme en verspilling. Met het vertellen van onwaarheden. Marketing zelf zou maar onzin zijn. Marketing wordt niet zelden op één hoop gegooid met reclame. Maar marketing gaat in de kern niet om geld of commercie. Marketing gaat over waardecreatie. Kun je iets bedenken dat echt waardevol is?

Je kunt je eindeloos verdiepen in de biografieën van succesvolle ondernemers of marketeers en dat kan je wellicht wat behoeden voor wat stommiteiten, maar er is nul garantie voor succes. Ondanks alles dat wordt geschreven en gezegd, zijn er geen voorspelbare concepten om een onderneming te vestigen en er bestaan geen reproduceerbare formules voor marketingsucces. We weten het gewoon niet precies. En is dat nou zo erg?

Eindelijk is het dan zover, in Amsterdam is de ongeadresseerde folder die je zomaar ongevraagd door je brievenbus krijgt, verboden. Nou ja niet helemaal. Je kan met een sticker duidelijk maken of je wel of niet een folder wilt. Een beetje vreemde redenatie van de bedenkers want er waren al stickers op brievenbussen waarmee je kon vertellen dat je iets niet wilde. Kennelijk werken stickers niet zo goed.

Ophef agenderen is waarschijnlijk zo oud als de weg naar Rome. Mensen beïnvloeden, roddelen, fluistercampagnes en het aanzwengelen van een geruchtenmachine zijn bepaald niet nieuw. Influencers - je leest er best veel over - zijn inmiddels een bedrijfstak. Natuurlijk is iedereen een influencer. De buurman is heel goed in staat om iets te vertellen dat de hele straat wil weten. Afhankelijk van de inhoud en vorm kan een simpel verhaal een enorme reikwijdte hebben.

De afgelopen vijftien jaar hebben marketeers hard gewerkt om de klant centraal te stellen. Direct klantcontact past echter niet goed bij winst-optimalisatie, dus wordt het internet gezien als oplossing om klantcontacten te automatiseren. Niet heel passend, want e-mail oogst veel wantrouwen. Dat (financiële) dienstverleners toch gebruik blijven maken van dit kanaal, geeft te denken. Het staat haaks op wat je als marketeer beoogt: zorgen voor vertrouwen.

Als marketeers zoeken we naar bewijs, en daarmee naar zekerheden en antwoorden. Die denken we te vinden in data. Maar daarmee vergeten we waar het echt om draait: om de oorsprong van een bedrijf, van een merk. In het DNA van de onderneming zit het geheim van succes.

We lijken steeds meer te denken dat KPI's, cijfers, data zekerheid kunnen bieden. Een garantie vooraf. Niet-meetbare creativiteit is ingewisseld voor de wereld van de schijn-KPI’s. Iets waarvan zeker is dat je het niet kan meten, is ingeruild voor een concept waarmee je net alsof kan doen.

Er gingen de laatste tijd weer wat winkelketens onderuit: in navolging van Intertoys was CoolCat aan de beurt, Op=Op Voordeelshop, Sissy-Boy, en ergens tussendoor Fred de la Bretonière. We zien de gebruikelijke taferelen: de internetpredikanten die garen proberen te spinnen en klaar staan met een verklaring. Retailers zouden niet mee kunnen komen met de veranderingen en de transitie naar online zou te laat zijn ingezet. Maar veranderen is niet zo eenvoudig, want heb je eenmaal een bedrijf met honderden mensen, dan zit je met afspraken en verplichtingen. En is dat juist niet wat de grote bedrijven onderuit haalt?

Laatst zag ik een Twitter-discussie tussen Ronald Voorn (HU, Universiteit Twente) en Jesse Frederik, economisch redacteur bij De Correspondent, naar aanleiding van het artikel 'Dit is de nieuwe internetbubbel: online advertenties'. Daarin werd gesteld dat online reclame niet werkt en die conclusie trok aardig wat aandacht.