Bol is bang

Nee, dit is geen titel van een nieuw kinderboek. Ik heb het over bol.com, veruit de grootste verkoper in Nederland van papieren boeken en – in deze context speciaal – van e-books. Bol.com is doodsbenauwd.

Deze blog is eerder verschenen op books2download.

Ik bezocht in de afgelopen week het door CB (het vroegere Centraal Boekhuis) georganiseerde e-book event in het Jaarbeursgebouw in Utrecht. Ik ging er vooral heen, omdat Amazon daar kwam vertellen over Amazon. Deze online retailreus manifesteert zich immers sinds 12 november 2014 ook in Nederland met de verkoop van e-books en zal vroeger of later een medebepalende speler zijn in ons boekenvak.

De extra reden dat ik wilde gaan, was omdat Daniel Ropers, algemeen directeur van bol.com, er ook een verhaal kwam vertellen, samen met Eppo van Nispen van Sevenaer, de directeur van CPNB. In muziekfestivaltermen dus een interessante line-up, bol.com en Amazon op hetzelfde podium. Poeh.

Als digitaal boekenvakker ga je met bepaalde verwachtingen naar zoiets toe. Amazon staat bekend om zijn aggressieve manier om markten te veroveren. Simpel gezegd, Amazon is niet bezig met het maken van winst, maar met het veroveren van marktaandeel.

Winst is van latere zorg: dat komt wel als de concurrenten zijn gemarginaliseerd. Tegenstanders noemen het zelfs in goed Nederlands ‘rücksichtslos’, zoals Amazon met hele diepe zakken de markten koopt, waarin ze verschijnt. En hoewel Amazon vast niet het achterste van de tong zou laten zien op een eerste presentatie aan een selectie van Nederlandse uitgevers, hoopte ik toch op een beetje vuurwerk.

Amazon

Het viel erg tegen. De Rus Arkady Vitrouk, director Kindle Content voor Amazon EU, bleek een vriendelijke meneer die een enthousiast verhaal vertelde over e-books in het algemeen en over die van Amazon in het bijzonder. Dat verhaal ondersteunde hij met slides over de successen van Amazons e-book verkoop in landen als de VS, Engeland en Duitsland.

Klantvriendelijkheid, gemak en een lage prijs zorgen voor dat succes. Het was weinig opzienbarend wat ik zag en hoorde. Ook door vragen uit de zaal liet hij zich niet uit de tent lokken. Hij was, zoals gespreksleider Ronnie Overgoor verzuchtte, zeer politiek in zijn antwoorden.

Bol

Toen kwam het verhaal van Daniel Ropers en Eppo van Nispen. Onder de titel ‘Een perspectief voor (digitaal) lezend Nederland’, vertelde Van Nispen over digitale ontwikkelingen. Ropers daarentegen, besteedde zijn (aanzienlijke) aandeel in de presentatie voornamelijk aan het beschrijven van de zwarte toekomst die voor ons lag, wanneer wij als uitgevers onze ziel zouden verkopen aan Amazon. Inclusief ‘van-dik-hout-zaagt-men-planken’-beeld: splitscreen met links een yank met een assault rifle in camouflage outfit en rechts een schattig Alkmaars kaasmeisje.

Voor wie het nog niet begreep, Amerika is Nederland niet, was de uitleg. Ja, zei Ropers, e-book prijzen moesten omlaag, maar niet worden afgedwongen via een monopolie. En owee als we dat deden vanuit een gesloten systeem zoals de Kindle (de ereader of de app). Dan was je voor eeuwig overgeleverd aan Amazon en als het eenmaal zover zou zijn, dan hielp geen lieve moedertje meer, heren en dames uitgevers. Dan kon je als uitgever – en daarna ook als schrijver – nog slechts dansen naar de pijpen van Amazon.

Bol.com daarentegen, zo hield Ropers ons voor, was een retailer die liever de samenwerking zocht. Kijk maar naar het nieuwe LeesID, waarin je al je gekochte e-books op één gezamenlijke digitale boekenplank kon zetten. Die van bol.com gebroederlijk naast die van eBook.nl en anderen. De enige e-books die daar niet in konden staan, waren die uit een gesloten platform zoals Kindle van Amazon (trouwens ook geen iBooks, hoor).

Ropers, die met bol.com ongeveer dé boeman is voor iedere boekhandelaar in Nederland, wierp zich op als de verdediger van de pluriforme vaderlandse boekenmarkt. ‘Samen’ moesten we werken aan een goede toekomst van het boekenvak en voor iedereen die erin werkzaam is. Met voldoende marge voor iedereen. En ‘samen’ moesten we ons met hand en tand verdedigen tegen het gevaar van buiten.

Gotspe

Je begrijpt wellicht dat ik bedenkingen had bij het verhaal van Ropers. Wat er misschien ook waar was aan zijn mening over Amazon, hij is natuurlijk de vos die de passie preekt. Want hoezo, zit de duivel in een gesloten systeem als Kindle? Ik heb Ropers nooit zoiets horen zeggen in de tijd dat 90 procent van alle verkochte e-books in Nederland nog een DRM-beveiliging had.

Of was hij toen ook de grote roerganger om die vermaledijde gebruiks- en dus klantonvriendelijke DRM-beveiliging weg te krijgen? Riep hij hetzelfde over iBooks van Apple? Ik kan het me niet herinneren. En ik ben het met Ropers eens dat e-book prijzen nu te hoog zijn. Daar kunnen uitgevers inderdaad iets aan doen, maar waarom heb ik in de hele presentatie van Ropers nergens gehoord dat bol.com misschien niet 42 procent van de verkochte e-bookprijs hoeft te hebben? We gaan toch samenwerken met voldoende marge voor iedereen?

Bol.com is met een straatlengte voorsprong marktleider op het gebied van papieren boeken en e-books in Nederland en heeft zich nooit veel gelegen laten liggen aan het gejammer van de traditionele boekhandel. Ik vind dat bol.com dat goed heeft gedaan en hoeveel ik de traditionele boekhandel ook gun, die heeft zich de kaas van het brood laten eten. Dat uitgerekend bol.com zich nu presenteert als dé voorstander van het poldermodel (ja heus, het woord viel letterlijk) in het boekenvak, zal voor velen wrang klinken.

Ik vond het in ieder geval een gotspe. En dat CPNB zich in de persoon van hun directeur voor de kar van bol.com liet spannen, was ontluisterend. Van Nispen noemde het zelf gekscherend een Peppi en Kokki presentatie. Achteraf gezien sloeg hij de spijker precies op de kop. Ropers’ verhaal was een marktleider onwaardig. De enige juiste conclusie die beklijft, is dat hij in paniek is. Bol.com is doodsbenauwd.

Voor een uitgebreider verslag van de bijeenkomst verwijs ik hier naar een artikel op Inct van Hans van der Klis.