Economisch weerbericht (XCVIII): Niets is wat het lijkt
Veel in het leven is niet wat het lijkt. Zo ook deze column. Volgend op numero 99 van verleden week is dit namelijk niet 100, maar eigenlijk 98. Per ongeluk in de nummering 83 en 96 overgeslagen. Daarom dit keer en volgende week Romeinse cijfers. Dan gewoon 100 en in het vervolg beter opletten.
Vaak kom je er te laat achter, dat je beter had moeten opletten. Dan zoek je een reden – of niet – en daar kom je dan mee weg – of niet. Je verandert je standpunt – of niet – en dat lost dan wat op – of niet. Het is momenteel in alarmerende mate aan de hand in economie en politiek. In Amerika zet het herstel niet door en spreekt men al niet meer over een dubbele dip, maar over “one long big dipper”.
Daar hebben we dus precies weer zo’n gevalletje te pakken: een dubbele dip onwaarschijnlijk achten, zoals onder meer Gerrit Zalm oreert, heeft niet zo heel veel te maken met of het glas half leeg of half vol is. Waar het om gaat is, dat het glas nooit meer op de oude manier vol wordt, en dat we bovendien een heel ander stelsel van peilglazen nodig hebben om fundamenteel beter op te kunnen letten. De schrik zit er in de Verenigde Staten goed in: de jongste data over de huizenmarkt en de industrie zijn ronduit deprimerend, en daar lost een iets beter banencijfer een dag later niet echt iets aan op. Nog een paar slechte maanden en de hele wereldeconomie glijdt weer verder terug, Japan voorop, terwijl de Chinese export afzetmarkten verliest.
Beter opletten, andere peilglazen en maatbekers – a fortiori geldt het misschien wel voor de huidige situatie in de vaderlandse politiek. De positie die Dries van Agt, Ruud Lubbers, Piet de Jong, Ben Bot, Hans Wiegel, Joris Voorhoeve, Hans Weisglas en anderen nu met verschillende nadrukken innemen, betekent in het alleroptimistische scenario voor het beoogde landsbestuur, een voortijdig einde van het te formeren kabinet. Ik heb het al eens eerder gezegd: eigenlijk vind ik het wel lekker rustig zo; radiostilte enerzijds en aan de andere kant een demissionaire low-profile zakenclub. Uiterlijk eind oktober komt daar helaas verandering in en begint het gedonder in de glazen pas goed. Wanneer markten en de economie verder wegzakken – de kans daarop is het grootst in de herfst, zo leert de ervaring – zal met name politiek uit hele andere vaatjes moeten worden getapt. Veel is niet wat het lijkt. Misschien is dat wel standaard zo.
Jaap Bloem is in IT since the PC and now a Research Director at Sogeti/VINT. In his days at KPMG Consulting he co-founded the IT Trends Institute. Jaap was a publisher of IT books and editor in chief of IT magazines at Wolters Kluwer. Before coming to VINT, Jaap was the Marketing Executive for the Dutch Chapter of ISOC, the Internet Society. Jaap has co-authored many books and articles, and loves to develop and evangelize ground-breaking thought and insight together with colleagues and partners. Jaap Bloem is in augustus 2018 overleden.
U.S. economic growth estimate cut to 1.6 percent in second quarter due to wider trade gap — source: Washington Post nws alert
‘Niets is wat het lijkt’. Mooie invalshoek. Deze stelling lijkt ook op te gaan bij een waardebepaling van onze bezittingen of vermeende rechten. De waarde(vastheid) lijkt soms grilliger te fluctueren dan het weer. Het lijkt momenteel te regenen van de tegenvallers. Vaak kom je er bij de aanschaf van aandelen of onroerend goed te laat achter dat je beter had moeten opletten. Misschien heeft u andermans standpunten geheel ondoordacht overgenomen of heeft u op basis van uw eigen ondeskundigheid, of nog erger, misschien wel op basis van een totale desinteresse de standpunten van de vermeende deskundige klakkeloos overgenomen.
Hoewel het advies om beter op te letten een goed advies is, zal het, zo blijkt uit de geschiedenis in aanloop naar een volgende crisis, niet werken. De wereld verandert, maar de mens verandert in zijn attitude niet mee. Er lijkt een terugkerend patroon te zijn in het gedrag van consumenten, politici, toezichthouders en bankiers in naar aanloop naar iedere crisis, maar ook zodra de crisis heeft toegeslagen.
De crisis was waarschijnlijk niet zo erg geweest als we hadden vastgehouden aan de peilglazen waarmee we de economische toestand op een fundamentele wijze hadden gepeild peilen en hadden gereageerd nadat de alarmbellen waren gaan rinkelen. Helaas, toen het glas half leeg was, gooiden we onze peilstok weg, hebben we de regels veranderd, pakte een nieuw peilglas en deden alsof het glas weer helemaal vol zat. Als gevolg hiervan is de situatie in werkelijkheid langzaam maar zeker steeds meer verslechterd dan dat het lijkt.
In Nederland zijn de gemiddelde huizenprijzen met slechts 7 procent gedaald sinds de piek van 287.215 euro in augustus 2008. Op dit moment bedraagt de gemiddelde huizenprijs 267.389 euro. Sinds de jaren tachtig van de vorige eeuw lijken consumenten, makelaars, banken, politici alleen maar te denken in termen van stijgende prijzen. Vreemd! Kenners zouden moeten weten dat de economie zich volgens een (onnavolgbare) cyclus beweegt. Het is een illusie om te denken, er zelfs vanuit te gaan en daardoor te verwachten dat de huizenprijzen alleen maar kunnen stijgen. Met welke peilstok meten we eigenlijk?
Gelukkig is er nog geen sprake van een grillige huizenmarkt. Gelukkig maar. Er is hooguit sprake van een huizenmarkt waarbij de verkopende partij het huis niet aan de straatstenen kwijt kan. Laten we hopen dat de prijs van een woning en de waardevastheid van ons pensioen niet hetzelfde lot ondergaat als de grillige maar gestaag dalende koers van aandelen.
In ons land daalt de AEX , weliswaar met grillige correcties, uiteindelijk al 10 jaar lang. In Japan zelfs al een jaar of 20. Ten opzichte van 10 jaar geleden heeft de AEX al een waardedaling van circa 55 procent moeten incasseren. Laten we hopen dat de prijs van uw huis of uw pensioenuitkering niet zoveel wordt afgestempeld.
‘Niets is wat het lijkt.’ Eind jaren negentig leek een belegging in obligaties of een spaarrekening niets te zijn. Aandelen zouden op termijn beter renderen dan obligaties of een simpele spaarrekening. Het leek voor velen zo mooi te zijn met die aandelen dat ze er vol instapten. Uiteindelijk is het niets geworden en kan het u een hoop geld kosten als u uw verlies moet nemen op het gebied van uw beleggingshypotheek, uw lijfrente, uw aandelenportefeuille of uw pensioenuitkering. Hetzelfde, hoe ongelooflijk ook zou met de waarde van uw huis kunnen gebeuren. Kijk nog eens goed naar uw schulden en overweeg meer te gaan sparen als dit nodig mocht zijn om eventuele tegenvallers op de woningmarkt kan opvangen.
Zeker Jaap, maar welke keuze heb je eigenlijk? Moeten degenen die zich realiseren dat ze teveel schulden hebben, wachten totdat zij vanzelf (vroeg of laat) in de schuldhulpverlening terechtkomen, kunnen ze passief blijven hopen op betere tijden en last blijven houden van slapeloze nachten omdat ze aan het einde van de maand telkens geconfronteerd te worden met gevoelens van stress, of is het verstandiger om te kiezen voor een andere levensinstelling? Blijven we in het Westen met geld smijten of nemen we het oude calvinisme in heroverweging. Noem het voor mijn part de moderne Chinese geldlevensstijl. Uiteindelijk maakt iedereen voor zichzelf een keuze. Als mensen die teveel schulden hebben ervoor kiezen om er een andere levensstijl op na te houden, zal het aanvankelijk geen prettige ervaring maar na enkele maanden zullen de positieve effecten van het gedrag al zichtbaar kunnen zijn en kunnen leiden tot een groeiend gevoel van welzijn omdat de stressoren worden vervangen door protectoren.
We hebben in ons land de hoogste woonlasten van Europa.
‘Uit onderzoek voor de Europese Commissie blijkt dat de woonlasten in Nederland de hoogste van Europa zijn. In Nederland slokken de woonlasten gemiddeld 30,9% van het besteedbaar inkomen op, terwijl het Europese gemiddelde 22,2% is. Met name huurders hebben met een percentage van 38,7% een hoge woonlastenquote (www.huizenmarkt-zeepbel.nl , 28/08/2010).’
Welke oorzaken liggen hieraan ten grondslag? Zijn er te weinig huizen beschikbaar waardoor er schaarste is ontstaan zodat de prijs van een gemiddelde woning automatisch wordt opgedreven, zijn gemeentelijke belastingen te hoog, zijn onze huizen te duur geworden doordat de leencapaciteit teveel is opgerekt waardoor we teveel van ons netto besteedbaar inkomen moeten gebruiken om de hypotheek te betalen en ons te diep in de schulden steken of verdienen we gewoon te weinig?
We kunnen de schuld bij een ander neerleggen, maar we kunnen ook de hand in eigen boezem steken en onderzoeken welke mogelijkheden er zijn om de woonlasten te verlagen. Hierbij is huren geen optie. Welke ontwikkelingen kunnen we ten aanzien van de genoemde factoren voor de komende jaren verwachten?
Vooralsnog zijn er voldoende huizen beschikbaar omdat er simpelweg voldoende huizen te koop staan. Men gaat ervan uit dat tien procent van de huizen die te koop worden aangeboden op de markt worden gezet omdat de huiseigenaar is overleden. Dat percentage zal de komende decennia alleen maar oplopen waardoor het aanbod ten opzichte van de vraag verhoudingsgewijs alleen maar zal toenemen.
De gemeentelijke belastingen zullen naar verwachting ook eerder toenemen dan afnemen omdat er nog heel wat door de overheid bezuinigd moet worden. Daarnaast lijkt de economische groei nog niet echt aan te trekken omdat men in de Verenigde Staten en in Engeland alweer spreekt over extra stimulerende maatregelen. Zulke geluiden komen niet uit de lucht vallen omdat de Centrale Banken over het algemeen maanden eerder dan u dat weet, weten welke ontwikkelingen er gaande zijn.
De prijs van een gemiddelde woning lijkt inderdaad te hoog te zijn omdat de leencapaciteit in de loop der jaren enorm is opgerekt waardoor er een opwaartse prijsspiraal is ontstaan. Men kon elkaar gedurende een lange periode alleen maar overbieden als men bereid was om een hogere hypotheek te aanvaarden terwijl het perceel en het stukje huis(oppervlakte) steeds kleiner lijkt te worden. Terwijl de slaapkamers, de woonkamer kleiner werd, moest u meer betalen. Over inflatie gesproken.
Als u het verlagen van de woonlasten centraal stelt in uw financiële loopbaan, ziet u dat er zoveel externe factoren een belangrijke rol spelen, dat er maar één mogelijkheid lijkt te zijn om de woonlasten te verlagen, namelijk: de hand in eigen boezem te steken en te onderzoeken welke mogelijkheden er zijn waar we zelf een invloed op kunnen uitoefenen. Het afbouwen van de hypotheekschuld door eerst meer te sparen en daar waar mogelijk gebruik te maken van een lagere hypotheekrente of daar waar mogelijk langer op dezelfde plek te blijven zitten zodat u niet zonder een dringende reden een overstap maakt naar een duurdere woning lijkt de enige reële mogelijkheid te zijn. Lastig en vervelend? Ja dat wel! Maar ach, misschien niet eens zo vervelend als het lijkt :-).
Gerelateerde artikelen
Marketingfacts. Elke dag vers. Mis niks!
Marketingfacts. Elke dag vers. Mis niks!