Wie (ver)koopt de kerk?
Het is vandaag tweede pinksterdag (van oorsprong toch iets anders dan in de tuin werken en de meubelwinkels langs) en het leek mij toepasselijk om een posting te maken over de kerk. Ik las gisteren in de krant dat er in Nederland wekelijks 1 kerk verkocht wordt en dat heeft me aan het denken gezet.
Ik zie overal om mij heen de tendens van community vorming. De successen van Hyves, Myspace en andere community tools op internet zijn bekende voorbeelden maar steeds vaker zie ik dat on-line communities een vervolg krijgen in de “echte” wereld. Kookclubs, intervisie groepjes, leesclubs, steeds vaker zoeken mensen gelijkgestemden om ervaringen te delen.
Wat ik niet snap is dat de kerk, de oudste gemeenschapsvorm die we kennen, toch zo veel leden blijft verliezen. En ik vraag me af of het de inhoud van de boodschap is of de taal die wordt gesproken. Professioneel gezien betoog ik regelmatig bij klanten dat je de taal moet spreken van je (potentiele) klanten wil je uberhaupt dat ze je boodschap horen.
Dat de kerk in zijn huidige vorm niet meer van deze tijd is lijkt me duidelijk. Ik beslis zelf wat ik geloof, ik beslis zelf bij wie ik me aansluit en ik accepteer niet dat iemand op een kansel mij absoluten waarheden verkondigt.
Toch denk ik dat er een markt is voor een instituut als de kerk. Misschien niet meer in de traditioneel georganiseerde vorm maar vragen waar de kerk antwoord op zou moeten geven zijn vragen die nog steeds spelen, en in de huidige drukke wereld misschien nog wel meer. Waarom doen we wat we doen? Hoe kan het dat alles gaat zoals het gaat? Dat zijn toch de primaire zingevingsvragen waar een kerk antwoord op zou moeten kunnen geven.
Toch lukt dat blijkbaar niet meer en de vraag is hoe dat komt. Komt het doordat kerken bestuurd worden door gepensioneerden die onze taal niet spreken? Dat kan eigenlijk ook niet anders, de huidige generatie heeft geen tijd om naast het drukke professionele en prive leven nog tijd in vrijwilligerswerk als een ker te steken. Ik denk dan: dan moeten ze professionaliseren. Maar ik weet dat ook dat al vaak geprobeerd is.
Het vreemde is dat kerken (vaak) veel geld hebben en de middelen er dus wel zijn. De vraag is dus: waar gaat het fout? Of is de kerk gewoon niet meer van deze tijd en zijn enkele vrije dagen in het jaar het enige dat is overgebleven?
Je hebt kerken die leden verliezen, maar ook kerken die leden vasthouden en verlies met nieuwe gelovigen compenseren.
Het verlies komt inderdaad door deze tijd, de huidige samenleving. De kerken streven een heel andere samenleving na, maar die is niet meer aantrekkelijk, namelijk:
– de gelijkheid van mannen en vrouwen is niet christelijk (Bijbel geschreven door mannen – zelfs God en zijn zoon worden voornamelijk mannelijk voorgesteld – om zo de vrouwen een gewenste plaats te geven)
– de democratie is niet wenselijk, mensen zijn namelijk geneigd tot alle kwaad en vol boze begeerten dus aan de meerderheid heb je niks / liever heeft men een theocratie gebaseerd op de Bijbel
– seksuele vrijheid is een belangrijk strijdpunt, hoewel huwelijk en andere normen niet slecht zijn vinden we het nu beter om daar vrijwillig voor te kiezen / bovendien hebben we nu middelen om zwangerschap en geslachtsziekten te voorkomen, DNA-analyse om vaderschap vast te stellen…
– toen de Bijbel meer werd gelezen door boekdrukkunst en minder analfabetisme, kwam er kritiek (Maarten Luther) op de zuiverheid, en met de Verlichting kwamen, door het vele lezen, fouten en absurditeiten aan het licht (zie bv.skepticsannotatedbible.com)
– verder zijn er problemen met 1. de hel 2. bewijs dat de christelijke boodschap waar is 3. het lijden in de wereld 4. de relatie die mensen met God menen te hebben (denk aan mensen die door UFO’s ontvoerd zeggen te zijn) 5. psychologisch lijkt het meer te gaan om de fijne ‘gemeenschap’ die je als christenen samen hebt, het van jongs af het geloof geleerd hebben en ten slotte willen mensen gewoon graag geloven
++ De kerken die per saldo geen leden verliezen zijn zeker wel actief op internet, met eigen sites, en ook fora! Die hebben ook voldoende leden die met vrijwilligerswerk zich effectief inzetten. Hoewel de kerkleiding vaak (hoe verrassend) ouderwets is, zijn de jongeren des te meer actief. Bijvoorbeeld op Hyves… maar hoe herken je een christen? – Die herken je dus niet. Ze zijn er wel!
-> De boodschap is moeilijk te accepteren, maar veel kerken(leden) kunnen echter de boodschap goed genoeg communiceren om heel wat decennia vooruit te kunnen
De kerk of misschien beter gezegd, bepaalde geloofsgemeenschappen, hebben nog steeds een boodschap voor deze tijd, deze wereld, deze mensen. Het probleem zit vooral in de taal. De taal waarin de boodschap van de kerk wordt uitgedrukt is in veel gevallen volkomen verstold. Grote begrippen, diepe waarheden, die de kerkgangers soms wel (denken) te begrijpen, maar die ze op de een of andere manier niet of nauwelijks kunnen vertalen naar de taal buiten de kerk. Het is een taal in zichzelf, waarin woorden die de rest van de wereld gebruikt soms een heel andere betekenis hebben. Die taal is deels gefundeerd in de bijbel (en dan nog in oude vertalingen); je moet al kennis hebben van de verhalen daarin om de taal te begrijpen. Voor een ander, belangrijk deel is de taal van de kerk gebaseerd op tweeduizend jaar traditie; andere tijden, met andere vragen en antwoorden die waarheden in zichzelf zijn geworden.
Om Vergilius te lezen, heb je slechts kennis van het Latijn, of een goede vertaling nodig. Om Vergilius te begríjpen, heb je kennis nodig. Kennis van zijn tijd, zijn cultuur, zijn geschiedenis, zijn wereld- en mensbeeld. Datzelfde geldt voor de bijbel. Als je de bijbelse boodschap wilt begrijpen heb je kennis nodig; van de tijd, de cultuur, het land (landen), de beeldtaal, etc. Als je de taal van de kerk wilt begrijpen heb je daarnaast kennis nodig van de tijd, cultuur, geschiedenis etc. van de tweeduizend jaar waarin die taal is gegroeid. De kerk zelf zou daar ook best bijles in kunnen gebruiken; maar al te vaak worden bepaalde antwoorden op vragen uit een ver verleden als waarheden ge-etaleerd zonder dat die nog iets met de boodschap van de bijbel te maken hebben. Verstold, ik zei het al.
Dat blijkt ook uit de vorige reactie, waar zaken worden aangehaald als ‘de hel’ (Augustinus), sexuele vrijheden, gelijkheid van mannen en vrouwen. Dit zijn meer traditionele waarheden en tradities die gelegitimeerd worden met behulp van de bijbel dan dat ze werkelijk bijbels zijn. Eisegese, of; inleeskunde. Het beeld dat mensen van de kerk hebben, zowel de mensen ín als buiten de kerk, wordt voor een groot deel bepaald door dit soort traditionele ideeen.
Als de kerk, welke dan ook, werkelijk kerk wil zijn in deze tijd (en dan bedoel ik niet alleen zich staande houden, maar doen waar ze voor bedoeld is; de verspreiding van haar boodschap) dan zit er wat mij betreft maar één ding op; terug naar de bijbel, die goed leren begrijpen en die boodschap vertalen naar deze tijd, deze wereld, deze mensen. En dan wordt het pas écht spannend; als de boodschap duidelijk is, dan volgen daar consequenties voor het leven van mensen uit. Een gelovige maakt de keuzes in zijn leven gebaseerd op de boodschap. Daar vormt zich ook de gemeenschap, in het maken van die keuzes, in het delen van die keuzes.
Professionalisering is niet het antwoord, denk ik. De kerken hebben al professionals (ik ben er één van) en die zijn maar al te vaak zelf het spoor bijster. Als alle leden van de kerken een (semi-) professioneel niveau van bijbellezen zouden krijgen (kennis, kennis, kennis), dan misschien…
Nu behoor ik tot een kerkgenootschap dat er op staat dat iemand die zich wil laten dopen, dus toe wil treden tot de gemeenschap, zelf zijn of haar eigen belijdenis schrijft (vandaar ook dat wij alleen volwassenen dopen). In ieder geval hebben mensen dan de boodschap tenminste één keer in hun leven zelf verwoord.
Dan…hoe herken je een christen? Ha! Behalve de geijkte visjes van gelovigen van een bepaalde richting, komt dan bij mij meteen het beeld van de Amish naar boven…niet direct een voorbeeld van mensen die volop in deze wereld staan. Maar hun reactie op de schietpartij in een van hun scholen staat wel lijnrecht op de ‘normale’ reactie. Een tegengeluid van vergeving in een wereld die (maar al te vaak en al te snel) om wraak schreeuwt. En dat tegengeluid, daar moet de kerk het van hebben.
@Ludo
“maar steeds vaker zie ik dat on-line communities een vervolg krijgen in de “echte” wereld. Kookclubs, intervisie groepjes, leesclubs, steeds vaker zoeken mensen gelijkgestemden om ervaringen te delen”
Ik krijg hierbij een Jabberwocky feeling. Op welke planeet leef jij Ludo? Te beweren dat online communities de mensen ook real lifetime aanspoort tot groepsvorming … que? Denk je bv. dat al die hip- en hypetwitterende 40+ marketeers, die 20 jaar geleden ook een keertje live zijn weggeregend tijdens Pinkpop, elkaar afgelopen weekend hebben uitgenodigd cq opgezocht om de livebeelden, met zijn tienen tegelijk, te bekijken? Dat had in ieder geval maar één tekstline op Twitter nodig gehad: Wij zijn allen hier 😉
Een twitterende paus, is dat niet wat?
@Annet
Wat ik beweer is dat de groepen in het verleden veel meer gevorm werden door de directe omgeving en dat met behulp van de community tools er ook in de echte wereld groepen ontstaan die anders zeker niet waren gevormd.
Deze tools brengen gelijkgestemden bij elkaar. Vroeger waren daar fanclubs en hobby clubs voor maar ook dat hield ergens op, nu kunnen mensen die van de zelfde muziek houden vanuit heel Nederland met elkaar communiceren en afspreken om samen naar een concert te gaan.
Grappig om te zien hoe in de reacties geloof / kerk / bijbel allemaal op een grote hoop wordt gegooid. Volgens mij had Ludo Raedts het vooral over de kerk als community… en ik denk inderdaad dat de kerk daar ook weer haar kansen moet zien te benutten. Maar dan moet ze naast haar klassieke vormen (mag ze best koesteren) ook het lef moet hebben om de moderne varianten van communitybuilding te gebruiken. Ik probeer dat in ieder geval als pastor met mijn eigen site http://www.zoekendgeloven.nl.
En wat de inhoud van de kerken betreft – misschien moeten ze meer nadruk leren leggen op de authenticiteit en ‘betekenis’ (relevantie) dan op waarheid… Die grote nadruk op waarheid is waarschijnlijk meer een erfenis van de moderniteit dan een kenmerk van waar geloof!
Boele
Liever geen aannames, statistieken Ludo, gaarne!
Interessante post. Ik denk aan een recent onderzoek als God in Nederland. Heel kort door de bocht zegt dat onderzoek (met statistieken @Annet):
* kerk als instituut nee,
* spiritualiteit & religie ja, liefst individueel en zelfstandig.
Daar zou een kerk als millenialange ervaringsdeskundige op in moeten spelen. Als ik het over de rk kerk heb, zit men daar redelijk als verstopte kokertjes naar binnen te kijken. En niet naar buiten.
Terwijl er ongelovelijk veel spiritualiteit en rituelen zijn te beleven. En zinsgevingsvragen die een geloofsantwoord hebben.
Kijk bijv. naar het recente pausbezoek in Brazilië. Dan wordt daar de taal van de (vooral morele) kerk gesproken, maar niet de taal waar mensen naar verlangen (terwijl ze echt wel geloven).
Ik vermoed ook, dat er angst is voor het onbekende: hoe moet je bijv. met jongeren praten die liever naar Pinkpop gaan dan een mogelijk suffe kerkdienst bij te wonen?
Priesters weten hun mensen niet te bereiken, en mensen weten de kerk niet meer te bereiken omdat de beeldvorming niet aansluit.
Overigens, ik probeer bijv. met mijn eigen vrijwilligerswebsite (www.isidorusweb.nl) het katholieke geloof te representeren. Dat lukt aardig met een miljoen hits per maand, maar ik ben benieuwd naar betere middelen om dit nog beter bij mensen aan te laten sluiten. Mocht er iemand goede ideeën hebben, dan sta ik daar graag voor open.
@Erik: Tsja, met Roderick noem je ook de enige, hele positieve uitzondering. Maar hij is een van de weinige priesters onder de 40 jaar….
Gerelateerde artikelen
Marketingfacts. Elke dag vers. Mis niks!
Marketingfacts. Elke dag vers. Mis niks!